Thứ Tư, 30 tháng 4, 2025

KS. Phạm Thái Bình: PHÂN LOẠI GỖ

Tôi là kĩ sư lâm nghiệp tốt nghiệp 2000. Tôi làm sxkd trong nghề tre gỗ từ 2002 đến nay và hiện lúc nào cũng có cả trăm m3 gỗ trong tay. Tôi buôn từ gỗ Đông Dương, Indo, Châu Phi, Nam Mỹ, Bắc Mỹ, Úc, Nhật..

Các cách phân loại gỗ của các nước tôi khá thuộc.   

So sánh giữa các nước thì tôi thấy bảng phân nhóm gỗ của VN là thiếu tính thị trường nhất. Nó được xây dựng từ những năm 198X trong nền khoa học XHCN VN, nó lấy trọng tâm độ cứng, độ co giãn để phân nhóm giá trị của gỗ từ nhóm 1 đến nhóm 8 trong khi bỏ qua các yếu tố quan trọng khi sd gỗ thực tế là :

- Tâm linh 

- Hương thơm

- sự phù hợp với các nhu cầu

- Độ bền thẩm mỹ trong nhà

- Tinh dầu gỗ

- Nhựa gỗ..

So sánh thì tụi Mỹ phân nhóm gỗ thành 2 loại chính là : Gỗ cứng và gỗ mềm để người mua gỗ biết ngay gỗ nào hợp việc gì. Còn giá trị thương mại của gỗ thì phụ thuộc vào thị trường, đắt rẻ tùy thời điểm cân đối cung cầu của từng loại gỗ. 

Cách phân loại của VN làm nhiều người lầm tưởng cứ nhóm 1, nhóm 2 là tốt, bền đắt trong khi thực tế gỗ Pơ mu nhóm 1 là mồi của Mối và chịu lực yếu, Gỗ Sa mu nhóm 1 ngoài công dụng làm hương thơm, mái nhà thì độ chịu lực còn kém hơn Thông đỏ ôn đới. Gỗ Chò Chỉ, Sến nhóm 2 thì công dụng thua xa Giổi nhóm 3 và giá thì chưa bằng 1/3 giá gỗ Giổi. Gỗ Gù hương xếp nhóm 5, trong khi để làm Sofa phòng khách thì nó bền không kém các gỗ nhóm 1 và hương thơm thì bền vĩnh cửu tốt hơn nhiều Pơmu. Gỗ Long Não nhóm 6 trong khi thực tế hiện nó đắt gấp nhiều lần Lim xanh, chục lần Chò Chỉ nhóm 2 vì Long Lão là gỗ tốt nhất để làm bàn đảo bếp,bàn uống nước, cánh tủ bếp do mùi thơm và khả năng đuổi côn trùng của nó. 

 Nếu bây giờ cho tôi phụ trách việc phân nhóm gỗ quốc gia, thì tôi sẽ chia như sau : 

1. Phân nhóm theo độ cứng : Để phục vụ việc chọn gỗ làm công trình chịu lực. 

2. Phân nhóm gỗ theo mùi thơm : Để phục vụ các nhu cầu trị liệu, khu bếp, phòng khách cao cấp. 

3. Phân nhóm gỗ theo độ đẹp của vân gỗ : Để sử dụng thiết kế nội thất. VD gỗ Bàng vân siêu đẹp,  nếu được ngâm bùn 1 năm rồi phơi khô chậm, rồi xẻ ra làm tấm ván điểm nhấn ốp tường, ốp trần, tủ áo thì cực bền đẹp. 

4. Phân nhóm gỗ theo độ co giãn : Để phục vụ làm sàn gỗ. VD gỗ Muồng đen VN giá rẻ = 1/4 Óc Chó Mỹ nhưng độ co giãn thấp hơn nhiều Óc chó, khi sd làm sàn gỗ Solid nó ổn định hơn nhiều Óc chó. 

5. Phân nhóm gỗ theo độ kháng Mối : Để phục vụ làm gỗ ốp sát tường, nền. VD lõi gỗ Keo rẻ tiền kháng Mối tốt hơn gỗ Gõ, Gỗ Sồi, Óc Chó, Pơmu, Giổi đắt tiền. 

6. Phân nhóm gỗ theo tâm linh thờ cúng, phong thủy. VD gỗ Sưa, Hoàng Đàn tính chất cơ lý ở mức trung bình, vân bình thường,  nhưng đắt đầu bảng vì nó có yếu tố tâm linh, phong thủy khi sử dụng. 

7. Phân nhóm gỗ theo sự tương thích với công nghệ : VD gỗ Thông, Cao Su, Tần Bì , Bạch Dương rất rẻ tiền, nhưng nó là gỗ dễ dàng biến tính trong lò biến tính gỗ nhất. Và sau biến tính thì Gỗ Thông nó bền phong hoá không kém Lim,  Gõ, nhưng nó kháng mối tuyệt đối và độ giãn nở gần = 0 khi sd ngoài trời. 

Trong khi các gỗ cứng như Chò Chỉ, Sến, Táu, Lim, Gõ, D.ái Ngựa, Song Mã, Đinh...thì không thể biến tính được vì nó sẽ nứt vỡ trong lò nung biến tính.

8. Phân nhóm gỗ theo giá thị trường : Để nhiều người biết mà lựa theo tiền của mình để chọn Gỗ. 

VD Gõ Đỏ Lào, Hương Lào giờ đắt gấp 4 đến 5  lần gỗ Cẩm Trắc châu Phi. Nhưng Cẩm Trắc châu Phi nặng, cứng, mịn, lỳ, vân siêu siêu đẹp, kháng mối siêu tốt..các tính chất sử dụng đều tốt hơn nhiều Gõ Lào, Hương Lào. 

9. Phân nhóm theo theo đặc tính lâm sinh của gỗ  : Đó là dựa vào đặc điểm quan sát về lá cây, hoa, hạt, cách thức sinh sản, hình thái bề ngoài cây gỗ kết hợp với việc quan sát sợi gỗ, tia gỗ, ống mao mạch gỗ dưới kính hiển vi ta có thể phân nhóm gỗ thành các loại : 

- Nhóm họ xà cừ : Xà cừ, Lim xanh , 

- Nhóm họ Cẩm lai : Cẩm Lai, Mun sọc, Muồng đen, Giáng Hương, Gõ Đỏ

- Nhóm họ Phượng vĩ : Phượng vĩ, Lim xẹt, Sao xanh...

TB : Những ảnh gỗ đính kèm ở đầu trang STT này là gỗ Cẩm Trắc châu Phi, nó nặng, cứng, lỳ, mịn, ít khuyết tật , không cong vênh co ngót, vân siêu đẹp ..các đặc tính trên đều tốt hơn Hương Lào, Gõ Lào, nhưng giá = 1/4 Gõ Lào, Hương Lào cùng kích thước.

Chủ Nhật, 27 tháng 4, 2025

Kỹ sư Mai Triệu Quang: SO SÁNH KINH TẾ KỸ THUẬT CÁC KẾT CẤU MẶT ĐƯỜNG CAO TỐC TRÊN NỀN ĐẤT YẾU MIỀN TÂY QUA MỘT DỰ ÁN CỤ THỂ ĐANG BỊ CHẬM TIẾN ĐỘ DO THIẾU CÁT ĐẮP NỀN

SO SÁNH KINH TẾ KỸ THUẬT CÁC KẾT CẤU MẶT ĐƯỜNG CAO TỐC TRÊN NỀN ĐẤT YẾU MIỀN TÂY QUA MỘT DỰ ÁN CỤ THỂ ĐANG BỊ CHẬM TIẾN ĐỘ DO THIẾU CÁT ĐẮP NỀN : CAO TỐC CHÂU ĐỐC - CẦN THƠ - SÓC TRĂNG

Technical and Economic Comparison of Expressway Pavement Structures on Weak Soil in the Mekong Delta: A Case Study of the Delayed Chau Doc - Can Tho - Soc Trang Expressway Project Due to Sand Shortages

Kỹ sư Mai Triệu Quang 

Công ty Cổ phần Tư vấn và ĐTXD ECC 

www.bk-ecc.com.vn

Hp: 0903511779.  Email: maitrieuquang@gmail.com 

Giới Thiệu

Giao thông là huyết mạch của nền kinh tế, đặc biệt tại các khu vực có điều kiện đất yếu như Miền Tây Việt Nam. Tại Miền Tây Việt Nam, nền đất yếu là thách thức lớn đối với các tuyến cao tốc.Việc lựa chọn kết cấu mặt đường không chỉ tối ưu hóa chi phí ban đầu mà còn ảnh hưởng đến tuổi thọ và chi phí bảo trì trong vòng đời của công trình. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết hai phương án kết cấu mặt đường cao tốc, cho một Dự án cụ thể là tuyến Cao tốc Châu Đốc – Cần Thơ – Sóc Trăng, hiện đang bị chậm tiến độ do thiếu cát đắp nền:

Hình 1-Bình đồ các gói thầu Dự án cao tốc Châu Đốc – Cần Thơ – Sóc Trăng

Hai phương án kết cấu mặt đường sẽ được phân tích so sánh trong bài viết này là:

+Phương án đã phê duyệt: Kết cấu mặt đường mềm gồm 3 lớp bê tông nhựa (tổng dày 22 cm), trên các lớp cấp phối đá dăm và cát gia cố xi măng.

+Phương án so sánh: Kết cấu mặt đường cứng dùng mặt đường bê tông xi măng cốt thép liên tục (BTCTL) dày 25cm, có lớp phủ SMA dày 6cm phía trên mặt BTCTL. Lớp móng cấp phối đá dăm GCXM dày 20 cm.

Hình 2-Kết cấu mặt đường mềm đã phê duyệt và kết cấu đề xuất so sánh

A. Tóm tắt về Kết cấu Mặt đường Cao tốc

1. Kết cấu mặt đường mềm trên cao tốc:

Mặt đường mềm trên cao tốc chủ yếu sử dụng bê tông nhựa nóng (Asphalt Concrete - AC) với nhiều lớp kết cấu giúp phân bố tải trọng và đảm bảo độ bền lâu dài.

Lớp mặt: Là lớp chịu tải trực tiếp, thường dùng bê tông nhựa polymer hoặc bê tông nhựa SMA (Stone Matrix Asphalt) để tăng độ bền, chống hằn lún và cải thiện khả năng thoát nước.

Lớp móng trên và móng dưới: Dùng cấp phối đá dăm, vật liệu gia cố nhựa hoặc xi măng nhằm nâng cao khả năng chịu tải và chống biến dạng.

Nền đường: Được xử lý để tăng khả năng chịu lực và ổn định lâu dài.

2. Kết cấu mặt đường cứng trên cao tốc

Mặt đường cứng trên cao tốc chủ yếu sử dụng bê tông xi măng (BTXM), đặc biệt phổ biến trên các tuyến có lưu lượng xe tải lớn và yêu cầu tuổi thọ cao.

2.1. Mặt đường BTXM có khe (Jointed Concrete Pavement - JCP)

Sử dụng các khe nối ở khoảng cách 4-6m để kiểm soát co ngót, có thanh truyền lực (dowel bars) để tăng cường kết nối giữa các tấm bê tông.

Phù hợp với các tuyến cao tốc có lưu lượng cao nhưng yêu cầu bảo trì khe nối thường xuyên.

2.2. Mặt đường BTXM có cốt thép gia cường liên tục (Continuously Reinforced Concrete Pavement - CRCP hay BTCTLT)

Không có khe nối, được gia cường bằng cốt thép chạy dọc suốt chiều dài đường để kiểm soát vết nứt nhỏ.

Ưu điểm: Ít cần bảo trì, tăng tuổi thọ mặt đường, thích hợp cho cao tốc có mật độ xe tải lớn.

Hình 3-Kết cấu mặt đường bê tông cốt thép liên tục ở Mỹ

Mặt đường bê tông có cốt thép liên tục (BTCTLT) đã được giới thiệu ở Hoa Kỳ gần 100 năm trước khi Cục Đường bộ Công cộng của Hoa Kỳ (nay là Cơ quan Quốc gia Quản lý Đường cao tốc Liên bang) xây dựng một đoạn thử nghiệm BTCTLT trên Đại lộ Columbia ở Arlington, Virginia. Kể từ đó, kết cấu BTCTLT đã được xây dựng ở nhiều tiểu bang tại Hoa Kỳ và ở một số quốc gia khác. Khi kinh nghiệm trong thiết kế và xây dựng BTCTLT ngày càng tăng, nhiều bài học được học từ kinh nghiệm thực tế và nghiên cứu đã góp phần vào việc phát triển các phương pháp tốt nhất cho thiết kế và thi công CRCP trong suốt vòng đời của nó.

Ngày nay, BTCTLT được thiết kế và xây dựng như một lựa chọn cho các con đường cần khả năng phục vụ rất lâu dài, với ghi nhận về độ bằng phẳng ban đầu sẽ được duy trì trong hàng thập kỷ và việc duy tu bảo dưỡng trong thời gian đó sẽ được giảm thiểu. 

Mặt đường bê tông xi măng được gia cường liên tục Continuously Reinforced Concrete Pavement (BTCTLT) là một loại bề mặt đường bê tông được gia cường bằng các thanh cốt thép chạy liên tục suốt chiều dài của nó. Khác với các loại đường BTXM truyền thống, BTCTLT loại bỏ nhu cầu về các khe ngang (ngoại trừ ở mép cầu và các công trình khác) và giữ cho các khe nứt nhỏ không phát triển. Điều này cung cấp được độ êm thuận tốt khi chạy xe, và giảm thiểu các chi phí liên quan đến bảo dưỡng suốt vòng đời phục vụ.

Triết lý thiết kế BTCTLT khá khác biệt so với các phương pháp thông thường. Thay vì giữ cho mặt đường bê tông xi măng không bị nứt bằng mọi cách, BTCTLT chấp nhận việc hình thành các khe nứt hẹp được kiểm soát. Cốt thép gia cố liên tục giữ cho các khe nứt không phát triển, ngăn việc các khe nứt này mở rộng hoặc sâu thêm. Kết quả là, các con đường BTCTLT có thể kéo dài tuổi thọ phục vụ từ 50 đến 60 năm mà không cần chi phí duy tu hoặc sửa chữa đáng kể nào.

Mặc dù chi phí đầu tư ban đầu của BTCTLT có thể cao hơn so với mặt đường mềm hoặc mặt đường bê tông xi măng có khe truyền thống, nhưng các lợi ích dài hạn của nó bao gồm giảm tiêu thụ nhiên liệu, tăng độ bền và tiết kiệm chi phí tổng thể của cả vòng đời phục vụ so với các loại bề mặt đường khác. Phương pháp tiến bộ này đã được sử dụng rộng rãi và hiệu quả ở các quốc gia phát triển, đặc biệt là tại Hoa Kỳ và Châu Âu:

• Hoa Kỳ lần đầu tiên sử dụng lớp mặt đường bê tông này vào năm 1921. Một số thử nghiệm đường đã được tiến hành trong những năm 1940 và 1950. Bang Texas của Mỹ cũng là nơi tiên phong ứng dụng khá rộng rãi loại mặt đường BTCTLT này cho hệ thống Freeways của toàn bang. Hiện nay tất cả các bang ở Mỹ đã bắt đầu sử dụng BTCTLT. Hiện nay, đã có hơn 50.000 km làn đường cao tốc được xây dựng bằng mặt đường BTCTLT 

• Bỉ xây dựng phần mặt đường BTCTLT đầu tiên của nước này vào năm 1950. Quốc gia này đã sử dụng rộng rãi loại lớp mặt đường bê tông này từ năm 1970. Nhiều dự án đã được tiến hành từ đó để đạt được thiết kế hiện tại. Đáng chú ý là quốc gia này không chỉ sử dụng mặt đường BTCTLT trên các xa lộ mà còn trên các con đường quốc gia và đường nông thôn của mình. Các thành viên của Tour Québec năm 2001 tại Bỉ đã có cơ hội chứng kiến trực tiếp năng lực của quốc gia này trong lĩnh vực mặt đường bê tông xi măng.

• Pháp đã sử dụng mặt đường BTCTLT từ năm 1983 và đến nay, nước này có hơn 600 km làn đường, cũng như một số dự án tái thiết đang được tiến hành.

•Ở Đức thì mặt đường BTCTLT cũng đã và đang được sử dụng rộng rãi trên tuyến cao tốc Autobahn nổi tiếng thế giới với nhiều đoạn không hạn chế tốc độ.

Hình 4-Kết cấu mặt đường bê tông cốt thép liên tục ở Đức

Kết luận

-Mặt đường mềm thích hợp cho cao tốc có chi phí đầu tư thấp, nhưng cần bảo trì thường xuyên.

-Mặt đường BTXM, đặc biệt là BTCTLT, có tuổi thọ cao, phù hợp với cao tốc có lưu lượng lớn, điển hình như Autobahn và Texas Interstate.

Việc lựa chọn kết cấu mặt đường phụ thuộc vào chế độ thủy nhiệt, điều kiện khí hậu, mật độ giao thông, và ngân sách đầu tư, thông qua các so sánh cho cả vòng đời dự án.

B. Điều kiện địa chất và thủy văn miền Tây Việt Nam và ảnh hưởng đến kết cấu mặt đường

Khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (miền Tây) nổi tiếng với nền địa chất đất yếu, tầng đất mềm dày, chứa nhiều bùn sét và nước lỗ rỗng. Nền đất ở đây có tính nén lún rất lớn, giống như một “miếng bọt biển” – khi chịu tải trọng, nước lỗ rỗng rút ra chậm làm đất lún dần theo thời gian. Do đó, khi thi công đường trên nền đất yếu, thường phải áp dụng biện pháp xử lý nền như đóng bấc thấm và đắp tải trước và chờ hàng 10-12 tháng cho đất cố kết ổn định trước khi làm các lớp mặt đường. Nếu không xử lý triệt để nền đất yếu, mặt đường sẽ biến dạng, lún nứt sớm. 

Với điều kiện địa chất như vậy, việc lựa chọn kết cấu mặt đường cứng cáp và phân phối tải tốt là rất quan trọng. Mặt đường bê tông nhựa (kết cấu mềm) phụ thuộc nhiều vào độ ổn định của nền đất và tầng móng; khi nền đất yếu, bê tông nhựa dễ bị lún vệt bánh, nứt nẻ do lớp bê tông nhựa mềm không đủ khả năng “bắc cầu” qua chỗ nền đất yếu cục bộ. Ngược lại, mặt đường bê tông xi măng cốt thép liên tục (BTCTL) thuộc loại kết cấu mặt đường cứng với tấm bê tông cường độ cao và cốt thép liên tục bên trong, có độ cứng lớn giúp phân tán tải trọng bánh xe trên diện rộng. Nhờ đó, BTCTL có khả năng giảm thiểu biến dạng cục bộ do nền đất yếu gây ra, ít nhạy cảm hơn với chỗ nền đất mềm không đồng đều so với mặt đường bê tông nhựa. Tất nhiên, dù chọn loại mặt đường nào thì nền đất miền Tây vẫn cần được xử lý phù hợp; tuy nhiên, mặt đường bê tông cốt thép liên tục sẽ đảm bảo ổn định lâu dài hơn trên nền đất yếu đã xử lý, nhờ độ cứng và khả năng khống chế nứt của kết cấu có cốt thép. Điều này đặc biệt quan trọng ở miền Tây – nơi nền đất yếu sẽ tồn tại suốt vòng đời khai thác của con đường và luôn đe dọa kết cấu mặt đường.

Với quy trình thiết kế đường cao tốc hiện tại ở Việt Nam, khi kẻ đường đỏ, các kỹ sư TVTK phải tuân thủ yêu cầu cao độ vai đường phải cao hơn mực nước lũ theo tần suất thiết kế H1% ( 100 năm xảy ra 1 lần) là 50cm. Yêu cầu này được hiểu là để kết cấu mặt đường mềm có thể làm việc ổn định với tuổi thọ dự kiến. Tuy nhiên việc này dẫn đến việc phải đắp các con đê cao trên khu vực đồng bằng trũng thấp, làm tăng khối lượng cát đắp cũng như gia tăng hiện tượng lứn và phải bù lún hoặc thực hiện công tác xử lý lún rất tốn kém. Nếu lựa chọn kết cấu mặt đường bê tông cốt thép liên tục trên lớp móng đá dăm gia cố, là kết cấu rất bền vững trong điều kiện ngập nước, thì hoàn toàn có thể hạ được cao độ thiết kế của đa phần tuyến xuống 50cm, trừ các đoạn không chế bởi cầu có thông thuyền hoặc các cầu vượt qua đường ngang phải đảm bảo tĩnh không, sẽ đem lại một lượng tiết kiệm lớn cho tài nguyên cát đắp cũng như chi phí xử lý lún. Với chiều dài các tuyến cao tốc đến vài chục KM ở miền Tây, việc hạ được 50cm khi kẻ đường đỏ sẽ giảm được nhu cầu cát đắp rất lớn, góp phần đẩy nhanh tiến độ thi công, giảm được chi phí xử lý lún nền đường đắp cao. Nếu kết hợp thêm một cách hợp lý kết cấu cầu dạng bản bê tông cốt thép trên cọc BTCT ly tâm ở các đoạn đắp cao đầu cầu vượt sông hoặc vượt đường ngang, vẫn có thể đảm bảo điều kiện thủy văn trên toàn tuyến phù hợp với việc giảm cao độ hợp lý này. 

Hình 5-Minh họa về cao độ thiết kế đường và lợi ích khi có thể giảm cao độ

C. So sánh chi phí đầu tư ban đầu giữa mặt đường bê tông nhựa và bê tông cốt thép liên tục (BTCTLT)

Xét về chi phí xây dựng ban đầu, mặt đường bê tông nhựa thường có lợi thế về giá thành. Ở Việt Nam, đa số các tuyến đường hiện nay dùng bê tông nhựa phần lớn vì suất đầu tư ban đầu thấp hơn so với làm bê tông xi măng. Thông thường, chi phí thi công mặt đường bê tông xi măng (đặc biệt loại có cốt thép liên tục) có thể cao hơn khoảng 10-20% so với bê tông nhựa, do giá thành xi măng và thép cũng như yêu cầu kỹ thuật thi công cao hơn. Chẳng hạn, theo kinh nghiệm quốc tế, mặt đường bê tông xi măng có thể đắt hơn khoảng 15% lúc xây dựng ban đầu, so với mặt đường bê tông nhựa, nhưng về lâu dài lại tiết kiệm chi phí đáng kể. Mặc dù mức chênh lệch cụ thể còn tùy thuộc giá vật liệu từng thời kỳ, rõ ràng bê tông nhựa có chi phí ban đầu thấp hơn nên dễ được lựa chọn khi ngân sách hạn hẹp.

Tuy nhiên, cần nhìn vào bối cảnh cụ thể ở miền Tây Việt Nam. Do đi qua khu vực có nền đất yếu, chi phí làm đường ở đây vốn đã cao hơn bình thường. Thống kê cho thấy suất đầu tư các tuyến cao tốc miền Tây lên tới 9,3–9,7 triệu USD/km, cao hơn khoảng 1,28–1,33 lần mức trung bình quốc gia, chủ yếu do tốn kém xử lý nền móng đất yếu. Nghĩa là, dù làm mặt bê tông nhựa hay mặt đường bê tông xi măng, chi phí ở miền Tây đều cao hơn vùng đất tốt. Trong bối cảnh đó, chênh lệch chi phí giữa hai phương án có thể không quá lớn so với tổng mức đầu tư toàn dự án. 

Hơn nữa, giá nhựa đường phụ thuộc vào dầu mỏ nhập khẩu, có thể biến động tăng cao. Thực tế, khi giá dầu tăng đột biến, chi phí làm đường nhựa có thể tăng đến mức tiệm cận chi phí làm đường bê tông. Ngược lại, xi măng và thép là nguồn trong nước, giá cả ổn định hơn và ít biến động theo thị trường thế giới. Do đó, xét về dài hạn, việc đầu tư ban đầu vào mặt đường bê tông cốt thép liên tục tuy cao hơn nhưng không phải là rào cản quá lớn khi đặt trong bối cảnh miền Tây: nền đất đã phải xử lý tốn kém, và rủi ro biến động giá nhựa đường có thể thu hẹp khoảng cách chi phí. Điều quan trọng là Chủ đầu tư cần nhìn nhận bài toán chi phí trên quan điểm cả vòng đời dự án chứ không chỉ chi phí ban đầu. Một khoản đầu tư lớn hơn ban đầu để làm mặt đường bê tông cốt thép có thể xem như “bỏ tiền mua sự bền vững”, đổi lại sẽ giảm rất nhiều chi phí sửa chữa về sau. Trong phần tiếp theo, chúng ta sẽ phân tích rõ về chi phí bảo trì và hiệu quả kinh tế lâu dài để thấy rằng mặt đường bê tông cốt thép liên tục là lựa chọn kinh tế hơn trong vòng đời.

D. So sánh chi phí bảo trì và tổng chi phí vòng đời (LCCA)

Mặc dù mặt đường bê tông nhựa rẻ hơn khi xét chi phí đầu tư ban đầu, nhưng chi phí duy tu bảo dưỡng trong quá trình khai thác của nó lại cao hơn đáng kể so với bê tông cốt thép. Lý do là kết cấu bê tông nhựa có tuổi thọ ngắn hơn và cần bảo trì thường xuyên hơn. Trung bình, một tuyến đường bê tông nhựa sau khoảng 5-10 năm sử dụng sẽ cần thảm tăng cường hoặc trải lại lớp nhựa mặt do xuất hiện hằn lún, nứt nẻ. Tuổi thọ thiết kế thường chỉ khoảng 10-15 năm, thậm chí nhiều tuyến đường xuống cấp sau chưa đầy 7-10 năm nếu chịu tải nặng và khí hậu khắc nghiệt (Quốc lộ 1A các đoạn đi qua miền Trung là một ví dụ). Trong khi đó, mặt đường bê tông xi măng (đặc biệt loại có cốt thép liên tục) có thể khai thác 25-30 năm gần như không cần đại tu lớn. Thống kê cho thấy mặt đường bê tông có thể kéo dài tuổi thọ đến 25 năm so với khoảng 10-15 năm của mặt đường bê tông nhựa, và nếu bảo dưỡng tốt, cả hai loại đều có thể đạt 30-40 năm, nhưng điểm khác biệt là mặt bê tông cần ít lần sửa chữa hơn hẳn.

Năm 1999, khi tác giả bài viết này tham gia TVGS dự án cải tạo 400 Km Quốc lộ 1A từ Quảng Ngãi đến Nha Trang, sử dụng vốn vay ADB ( Dự án ADB 3). Nhà thầu TVTK và Giám sát Thi công là Wilbur Smith Associates (Hoa kỳ), trong Gói thầu ADB3-1 có thực hiện một đoạn đường bê tông xi măng loại có khe ở Quảng Ngãi ( đường Bà Triệu bây giờ ). Lý do áp dụng mặt đường bê tông xi măng cho đoạn này vì đây là tuyến đường kết hợp làm đê Sông Trà Khúc, cần kết cấu mặt đường ổn định nước. Cho đến nay sau gần 25 năm phục vụ mặt đường cơ bản vẫn tốt với rất ít chi phí duy tu thường xuyên, trong khi các đoạn đường bê tông nhựa khác cũng cùng Dự án này, và các Dự án BOT sau này hư hỏng tan nát, đã phải sửa đi sửa lại rất nhiều lần, đặc biệt vào các mùa mưa hàng năm.

Hình 6-Kết cấu mặt đường bê tông xi măng có khe trên Quốc lộ 1A qua Quảng Ngãi (2000-2025)

Chi phí bảo trì mặt dường bê tông nhựa gồm vá ổ gà, trám nứt, sửa chữa hằn lún vệt bánh xe… hàng năm, và định kỳ khoảng 7-10 năm phải thảm lại lớp nhựa mới (overlay) trên toàn tuyến. Mỗi lần như vậy tốn kém không kém gì xây mới một phần đáng kể mặt đường. Cộng dồn trong 30 năm, tổng chi phí bảo trì của mặt đường bê tông nhựa có thể bằng hoặc vượt chi phí xây dựng ban đầu. Ngược lại, đối với mặt bê tông xi măng cốt thép liên tục, do kết cấu rất bền vững, chi phí bảo trì chủ yếu chỉ là sửa chữa cục bộ các vết nứt nhỏ hoặc khe nối (nếu có), chiếm tỷ lệ không đáng kể. Thậm chí nhiều đoạn đường bê tông có thể 20-30 năm không cần sửa chữa lớn nào. Điều này dẫn đến tổng chi phí vòng đời (LCC) của phương án bê tông xi măng thấp hơn đáng kể so với bê tông nhựa. 

Một phân tích ở Mỹ cho thấy dù chi phí xây dựng bê tông cao hơn ~15%, nhưng chi phí vòng đời của mặt đường bê tông xi măng thấp hơn khoảng 37% so với mặt đường bê tông nhựa. Lý do là giá nhựa đường và chi phí sửa chữa tăng nhanh theo thời gian, trong khi bê tông xi măng duy trì tốt hơn. Thậm chí nghiên cứu của MIT dự báo giá nhựa đường có xu hướng tăng gần gấp đôi trong vòng 50 năm tới (do tài nguyên dầu mỏ cạn dần), còn giá bê tông có thể giảm khoảng 20% nhờ công nghệ hiệu quả hơn. Dù là con số dự báo, nhưng nó phản ánh thực tế rằng bê tông nhựa sẽ ngày càng đắt đỏ để duy trì, còn bê tông xi măng sẽ ngày càng kinh tế hơn theo thời gian.

Hình 7-Bảng tính so sánh chi phí đầu tư ban đầu và chi phí cả vòng đời của hai kết cấu

Nếu tính trên vòng đời 20-30 năm, một tuyến đường bê tông nhựa ở nền đất yếu có thể phải sửa chữa nhiều lần, tổng chi phí dễ dàng đội lên hàng nghìn tỷ đồng. Ngược lại, nếu ngay từ đầu làm mặt bê tông cốt thép liên tục, chúng ta gần như tránh được các chi phí sửa chữa lớn trong giai đoạn đầu; mặt đường ổn định suốt vài chục năm sẽ tiết kiệm ngân sách bảo trì rất lớn. Không chỉ tiết kiệm tiền, việc giảm tần suất sửa đường còn tránh làm gián đoạn giao thông và giảm thiệt hại kinh tế gián tiếp do ùn tắc, tai nạn trong quá trình sửa chữa. Rõ ràng, xét trên tổng chi phí vòng đời, đầu tư mặt đường bê tông cốt thép liên tục đem lại hiệu quả kinh tế vượt trội so với phương án bê tông nhựa.

E. Lợi ích kỹ thuật của mặt đường bê tông cốt thép liên tục

Bên cạnh bài toán kinh tế, lợi ích kỹ thuật của mặt đường bê tông cốt thép liên tục (BTCTLT) so với bê tông nhựa trong điều kiện miền Tây cũng rất thuyết phục:

-Tuổi thọ và độ bền vượt trội: Như đã phân tích, mặt đường bê tông xi măng có tuổi thọ thiết kế dài hơn hẳn. Một con đường bê tông cốt thép tốt có thể sử dụng 30-40 năm, gấp đôi so với tuổi thọ 15-20 năm của đường nhựa. Kết cấu cốt thép liên tục bên trong tấm bê tông giúp khống chế các vết nứt vi mô, không cho phát triển thành nứt rộng hay ổ gà. Các vết nứt nhỏ trong mặt đường BTCTLT được cốt thép giữ kín, tự phân tán và khóa lại nhờ cốt thép và cốt liệu bên trong, nhờ đó bề mặt đường vẫn bằng phẳng và không cần cắt khe co giãn như bê tông xi măng thông thường. Tính liên tục này giúp loại bỏ các mối nối yếu – vốn là điểm dễ hỏng trên mặt đường bê tông xi măng có khe nối. Do không có khe nối, hiện tượng bump (xóc) ở khe nối cũng được loại trừ, mang lại độ êm thuận cao suốt chiều dài tuyến.

-Khả năng chịu tải trọng nặng tốt hơn: Bê tông cốt thép có cường độ cao và module đàn hồi lớn, giúp phân bố tải trọng trục xe lên nền đường một cách rộng hơn, giảm áp lực cục bộ. Dưới tải trọng xe tải nặng hoặc xe quá tải, mặt đường nhựa thường xuyên bị hằn lún, tạo rãnh sâu nguy hiểm. Trong khi đó, mặt đường bê tông gần như không bị lún vệt bánh xe, kể cả dưới mật độ xe tải nặng cao. Đây là lý do các đường cao tốc, quốc lộ chịu tải trọng lớn trên thế giới thường ưu tiên mặt bê tông xi măng – ví dụ nhiều đường liên bang ở Mỹ sử dụng bê tông xi măng để chịu được lượng xe tải khổng lồ. Với miền Tây, nơi tuyến cao tốc tương lai sẽ chịu nhiều xe container chở hàng nông sản, thủy sản… đi cảng, khả năng chống biến dạng dưới tải trọng nặng của bê tông cốt thép là một ưu thế lớn. Mặt bê tông không bị lún sẽ duy trì độ bằng phẳng, giảm hao mòn xe cộ và tăng an toàn giao thông.

-Thích ứng với điều kiện môi trường khắc nghiệt (mưa nhiều, ngập lụt, nhiệt độ cao): Miền Tây có khí hậu nhiệt đới ẩm, mưa nhiều và thường xuyên xảy ra ngập lụt trong mùa mưa. Mặt đường bê tông nhựa khi ngập nước lâu ngày dễ bị tổn hại nghiêm trọng: nước có thể thấm vào làm bóc tách liên kết nhựa – cốt liệu, khiến mặt đường nhanh chóng xuống cấp, ổ gà xuất hiện dày đặc. Ngược lại, bê tông xi măng là vật liệu không thấm nước, hầu như không bị ảnh hưởng bởi ngâm nước kéo dài. Kết cấu bê tông cốt thép vững chắc có thể chịu được tình huống ngập lụt mà ít hư hại hơn nhiều so với mặt nhựa. Điều này đặc biệt quan trọng ở vùng thường xuyên ngập sâu 0,5-1m mỗi mùa lũ như Đồng Tháp Mười hay Tứ giác Long Xuyên. Bên cạnh đó, nhiệt độ cao quanh năm (nhiều ngày nắng nóng >35°C) cũng ảnh hưởng đến mặt đường: bê tông nhựa khi nóng lên trở nên mềm, chảy nhựa và trồi lún, nhất là dưới bánh xe dừng lâu. Trong khi đó, bê tông xi măng có độ bền nhiệt cao, gần như không bị biến dạng ở nhiệt độ môi trường (vì nhiệt độ hóa mềm của xi măng rất cao). Nhờ vậy, mặt bê tông giữ được độ ổn định hình học trong mọi điều kiện thời tiết miền Tây, từ nắng nóng đến mưa ngập. Ngoài ra, mặt bê tông màu sáng giúp phản xạ nhiệt nhiều hơn, giảm hiệu ứng đảo nhiệt trên mặt đường và giúp người lái xe ban đêm nhìn rõ đường hơn dưới ánh đèn (tăng an toàn).

-Giảm thiểu rủi ro hư hỏng đột ngột: Mặt đường bê tông nhựa có thể bị hư hỏng nhanh chóng khi có sự cố tràn hóa chất, xăng dầu (nhựa bị phân hủy bởi dung môi dầu). Trong bối cảnh miền Tây vận chuyển nhiều xăng dầu bằng xe bồn, nguy cơ sự cố tràn trên đường là có. Mặt bê tông cốt thép có ưu thế là không bị ảnh hưởng bởi xăng dầu hay hóa chất đổ ra, nên tăng tính an toàn và bền vững cho kết cấu đường. Hơn nữa, không bị lún nứt đột ngột, mặt bê tông cốt thép giảm nhu cầu sửa chữa khẩn cấp, tránh gián đoạn giao thông bất ngờ.

Tổng hợp các yếu tố trên, có thể thấy mặt đường bê tông cốt thép liên tục vượt trội về mặt kỹ thuật: bền hơn, chịu tải tốt hơn và thích nghi tốt với điều kiện môi trường khắc nghiệt ở miền Tây. Đối với một dự án hạ tầng trọng điểm, các ưu điểm kỹ thuật này đảm bảo chất lượng công trình lâu dài, giảm rủi ro xuống cấp, mang lại sự yên tâm cho Chủ đầu tư và người sử dụng.

F. Ảnh hưởng đến kinh tế vĩ mô và sử dụng tài nguyên trong nước

Lựa chọn kết cấu mặt đường không chỉ tác động đến dự án cụ thể mà còn liên quan đến bài toán kinh tế vĩ mô và chiến lược sử dụng tài nguyên của quốc gia. Trong trường hợp này, việc ưu tiên mặt đường bê tông cốt thép liên tục cho miền Tây sẽ mang lại nhiều lợi ích vĩ mô quan trọng:

-Giảm phụ thuộc vào tài nguyên cát, đá đang khan hiếm: Hiện nay, Việt Nam đang thiếu trầm trọng cát và đá xây dựng cho các dự án đường bộ, đặc biệt tại miền Tây. Nguồn cát san lấp cho nền đường cao tốc ở ĐBSCL chỉ đáp ứng khoảng 25% nhu cầu vào cuối 2023, khiến hàng loạt dự án bị đình trệ. Bộ GTVT ước tính các tuyến cao tốc đang xây ở miền Tây cần tới 54,5 triệu m³ cát đắp nền – một con số khổng lồ trong khi trữ lượng cát sông đang cạn kiệt. Việc thiếu cát, đá buộc các nhà thầu phải nhập khẩu cát từ Campuchia với giá cao để kịp tiến độ. Tình trạng khan hiếm này không chỉ đội chi phí (cát ngày càng đắt) mà còn gây ra hệ lụy môi trường nghiêm trọng do sạt lở bờ sông khi khai thác cát quá mức. Trong bối cảnh đó, sử dụng mặt đường bê tông xi măng sẽ giảm nhu cầu cát, đá so với phương án mặt nhựa. Mặc dù bê tông cũng cần cốt liệu (cát, đá) để trộn, nhưng khối lượng cát đá cần cho lớp bê tông xi măng mỏng (~20-25 cm) nhỏ hơn nhiều so với tổng khối lượng vật liệu phải dùng cho kết cấu áo đường mềm (bao gồm nhiều lớp móng dày bằng cát gia cố xi măng, đá, base, subbase, và nhiều lớp nhựa). Hơn nữa, nếu áp dụng thêm các giải pháp đồng bộ như cầu cạn hoặc gia cố nền bằng trụ xi măng đất, có thể giảm đáng kể lượng cát đắp nền cần khai thác. Như vậy, lựa chọn mặt đường bê tông cốt thép liên tục hàm ý chúng ta đang chuyển một phần nhu cầu từ cát, đá thiên nhiên (đang thiếu) sang vật liệu xi măng, thép nhân tạo (dồi dào) – điều này rất có lợi về mặt cân bằng tài nguyên.

Tận dụng dư thừa công suất xi măng, thép trong nước: Việt Nam hiện nay dư thừa công suất sản xuất xi măng và thép. Theo Hiệp hội Xi măng Việt Nam, nhu cầu trong nước năm 2023 chỉ khoảng 80% công suất sản xuất xi măng, nghĩa là hàng triệu tấn xi măng đang dư thừa phải xuất khẩu giá rẻ. Ngành xi măng đang đối mặt một năm ảm đạm do thị trường bất động sản chững lại. Tương tự, ngành thép xây dựng cũng đang cung vượt cầu; sản lượng thép trong nước lớn nhưng tiêu thụ chậm, thậm chí các nhà sản xuất phải cạnh tranh với thép giá rẻ nhập khẩu do nguồn cung dư thừa từ Trung Quốc khiến giá thép giảm mạnh. Trong bối cảnh đó, một chương trình làm đường bê tông xi măng quy mô lớn sẽ kích thích nhu cầu tiêu thụ nội địa cho cả xi măng và thép. Thay vì nhập khẩu nhựa đường (và phải chi ngoại tệ mạnh cho việc nhập khẩu này), chúng ta dùng xi măng và thép sản xuất trong nước – đồng tiền ở lại trong nước, tạo công ăn việc làm cho lao động ngành vật liệu và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nội địa. Đây chính là cách tối ưu hóa sử dụng nguồn lực sẵn có trong nước. Bài học từ Malaysia: Chính phủ nước này từng quy định 30% chiều dài tuyến cao tốc Bắc-Nam phải dùng mặt đường bê tông xi măng nhằm hỗ trợ ngành xi măng trong nước. Kết quả là họ vừa xây dựng được đường bền hơn, vừa giải quyết đầu ra cho xi măng nội địa. Việt Nam cũng có thể áp dụng tư duy tương tự – lấy việc phát triển hạ tầng giao thông để “kéo” ngành xi măng, thép cùng phát triển, giảm tình trạng dư thừa hiện tại.

-Lợi ích môi trường và phát triển bền vững: Việc chuyển sang dùng bê tông xi măng còn góp phần bảo vệ môi trường. Như đã đề cập, nó giúp giảm áp lực khai thác cát sông, từ đó hạn chế sụt lở, bảo vệ hệ sinh thái sông Mekong. Đồng thời, xi măng sản xuất trong nước tận dụng tài nguyên đá vôi sẵn có, trong khi nhựa đường phải chế biến từ dầu mỏ – một tài nguyên hóa thạch hữu hạn, việc sử dụng nhiều nhựa cũng đồng nghĩa phát thải carbon nhiều hơn. Bê tông xi măng có độ bền cao, giảm chu kỳ trùng tu, do đó gián tiếp giảm chất thải xây dựng (ít phế thải nhựa, phế thải bê tông do sửa chữa liên tục). Ngoài ra, việc ít phải đóng đường sửa chữa cũng giảm ô nhiễm không khí do kẹt xe, giảm hao phí nhiên liệu của xe cộ. Có thể nói, xét trên quan điểm phát triển bền vững, mặt đường bê tông cốt thép liên tục thân thiện môi trường hơn nhờ tuổi thọ cao và giảm nhu cầu khai thác tài nguyên thô.

Từ góc nhìn kinh tế vĩ mô, sự lựa chọn vật liệu trong một dự án hạ tầng lớn như cao tốc miền Tây có ảnh hưởng lan tỏa rất lớn. Sử dụng mặt đường bê tông cốt thép không chỉ mang lại lợi ích cho dự án, mà còn phù hợp với chiến lược quốc gia: hạn chế phụ thuộc vào tài nguyên khan hiếm, phát huy thế mạnh sản xuất trong nước, và hướng tới phát triển hạ tầng bền vững. Đây chính là hướng đi mà Chính phủ và các chuyên gia khuyến nghị trong bối cảnh hiện nay.

G. Kết luận và đề xuất 

Trên cơ sở những phân tích trên, với tư cách một chuyên gia lâu năm về kết cấu mặt đường, chúng tôi kiến nghị Chủ đầu tư xem xét áp dụng mặt đường bê tông cốt thép liên tục (BTCTLT) cho các dự án đường bộ cao tốc tại miền Tây. Có thể tóm tắt các luận cứ thuyết phục như sau:

-Phù hợp với nền đất yếu miền Tây: Kết cấu bê tông cốt thép liên tục có độ cứng và ổn định cao, chịu được điều kiện nền đất yếu tốt hơn, giảm nguy cơ lún, nứt và hư hỏng sớm trên đất nền mềm yếu. Điều này đảm bảo chất lượng công trình lâu dài, tránh lặp lại những vấn đề đã gặp với mặt đường bê tông nhựa trên nền đất yếu.

-Hiệu quả kinh tế dài hạn: Mặc dù chi phí ban đầu nhỉnh hơn, nhưng chi phí bảo trì rất thấp và tuổi thọ dài gấp đôi giúp bê tông cốt thép tiết kiệm tổng chi phí vòng đời đáng kể so với bê tông nhựa. Xét trong 20-30 năm, đây là phương án kinh tế hơn hẳn.

-Nâng cao hiệu năng kỹ thuật và an toàn: Mặt đường bê tông cốt thép liên tục bền vững trước tải trọng nặng, khí hậu mưa ngập và nóng ẩm của miền Tây. Đường sẽ ít bị hằn lún, ổ gà, ngập nước không hư hại, duy trì mặt phẳng êm thuận, nhờ đó an toàn và thông suốt cho giao thông trong mọi điều kiện. Tuổi thọ cao cũng đồng nghĩa công trình đáp ứng phục vụ lâu dài, tương xứng với vốn đầu tư bỏ ra.

-Lợi ích vĩ mô và sử dụng vật liệu trong nước: Lựa chọn bê tông cốt thép thể hiện tầm nhìn chiến lược, tận dụng dư thừa xi măng, thép trong nước và giảm khai thác cát, đá tự nhiên. Việc này vừa hỗ trợ ngành sản xuất nội địa, vừa bảo vệ môi trường và tài nguyên cho các thế hệ sau. Đầu tư vào bê tông xi măng là đầu tư vào nền kinh tế trong nước, giảm phụ thuộc vào nhập khẩu nhựa đường.

Từ những phân tích toàn diện về địa chất, kỹ thuật, kinh tế ở trên, chúng tôi tin rằng mặt đường bê tông cốt thép liên tục là lựa chọn tối ưu cho dự án đường bộ miền Tây. Để triển khai hiệu quả, Chủ đầu tư có thể bắt đầu bằng các đoạn thí điểm sử dụng BTCTLT trên tuyến chính, đánh giá hiệu quả so với đoạn dùng bê tông nhựa. Đồng thời, kiến nghị các cơ quan quản lý hỗ trợ về mặt tiêu chuẩn kỹ thuật, định mức và ưu đãi nếu có để khuyến khích sử dụng kết cấu mới. Kinh nghiệm từ Malaysia và các nước cho thấy sự mạnh dạn đổi mới sẽ mang lại thành công đột phá – đường bê tông xi măng cốt thép liên tục có thể phục vụ êm thuận hàng vài chục năm, đem lại giá trị lâu dài vượt trội cho Chủ đầu tư và xã hội.

Kết luận: 

Trong bối cảnh đặc thù của miền Tây Việt Nam, việc chuyển đổi sang mặt đường bê tông cốt thép liên tục không chỉ khả thi mà còn hết sức cần thiết. Đây là giải pháp hài hòa giữa yêu cầu kỹ thuật và bài toán kinh tế tổng thể, giúp công trình đường bộ của chúng ta bền vững trước thách thức địa chất, hiệu quả về chi phí suốt vòng đời và phát huy tối đa nguồn lực trong nước. Với những lợi ích tổng thể đó, chúng tôi khuyến nghị mạnh mẽ Chủ đầu tư lựa chọn mặt đường bê tông cốt thép liên tục cho dự án, coi đây là hướng đầu tư thông minh và chiến lược để đảm bảo thành công cho dự án hạ tầng trọng điểm tại miền Tây.Chủ đầu tư quyết định hôm nay chính là đặt nền móng cho một tuyến đường trường tồn cho tương lai, phục vụ sự phát triển bền vững của vùng Đồng bằng sông Cửu Long và đóng góp tích cực vào nền kinh tế đất nước. Các phân tích và số liệu trên đã cho thấy rõ ràng: đầu tư vào mặt đường bê tông cốt thép liên tục là đầu tư xứng đáng và mang lại lợi ích vượt trội về mọi mặt. Chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ thêm về kỹ thuật và kinh nghiệm triển khai để bảo đảm dự án thành công tốt đẹp.

Thứ Bảy, 26 tháng 4, 2025

Nghệ sĩ Thành Lộc: MIỀN NAM VẪN NẰM ĐÓ, NÓ CHỈ MẤT ĐI MỘT THỨ VĂN HOÁ!!

MIỀN NAM VẪN NẰM ĐÓ, NÓ CHỈ MẤT ĐI MỘT THỨ VĂN HOÁ!!

Nghệ sĩ Thành Lộc

Hôm trước, vào một buổi chiều muộn, sau khi mua ít đồ từ chợ bước ra, tui thấy một bà cụ chừng bảy mươi. Bà ăn mặc đẹp đẽ thẳng thớm, tóc bới cao, gương mặt trang điểm nhẹ, bày chiếc bàn xếp ra sau đuôi xe mình, đặt mấy nải chuối xanh trên đó. Ngang qua, bà cười thật tươi với tui:

– Cậu ơi, mua giùm tui nải chuối đi cậu, chuối xiêm đen nhà trồng ngon lắm.

Cái thằng chẳng mấy khi ăn chuối định cám ơn rồi lướt qua nhưng đành dừng lại. Có lẽ bị nắm níu bởi cái giọng nói quá chừng ngọt.

– Bao nhiêu một nải vậy bà ơi?

– Dạ thưa cậu, năm đồng. Cái này là chuối xiêm đen nên nó mắc hơn chuối thường một chút.

– Vậy bà cho con hai nải nhe.

– Cậu ơi, sắp tối rồi, hay là cậu lấy giúp bà già bốn nải này luôn đi. Ăn hổng hết mình bỏ tủ lạnh hoặc nấu chè hay làm chuối chiên cũng ngon. Chưn cẳng tui bị khớp, ngồi từ chiều giờ bán được có một nải. Tối rồi, cậu lấy hết, tui tính 18 đồng thôi.

– Dạ được rồi, bà lấy hết cho con đi.

Bà cẩn thận gói mỗi nải vô từng bịch riêng, còn dặn dò thêm cách phân biệt chuối xiêm đen và xiêm thường.

Thằng tui cứ đứng xớ rớ hoài, hỏi thăm đủ thứ. Là để được nghe cái giọng nói ngọt mềm, được nghe cái cách nói của một-người-miền-Nam-cũ khi trước mỗi câu trả lời, bà đều “ DẠ THƯA CẬU”.

Thấy đâu đó bóng dáng bà nội, bà Tư, thấy mình như đang đứng giữa cái vùng đất đã từng được lớn lên, với những con người hiền hoà, khiêm nhường và quá đỗi ngọt ngào trong ứng xử. Tự nhiên thấy quê hương ở ngay trên chỗ này, ngọt ngào vô phương.

Bà Tư, bà nội hay bà bán chuối của tui, chẳng ai được học cao nhưng cái văn hoá ứng xử của họ sao mà văn minh mà dễ thương quá trời quá đất. Nói tới đây, tự nhiên so sánh, rồi tiếc ngẩn tiếc ngơ cái văn-hoá-miền-Nam. Ai tiếc nuối những phố phường thênh thang xưa cũ, những áo dài thắt eo hay thể chế Cộng Hoà gì đó, cứ việc. Riêng tui, tui tiếc nuối một miền Nam hiền hoà, văn minh và lịch thiệp. Miền Nam vẫn chình ình đó, không mất đi đâu. 

Nó chỉ mất một thứ: Văn Hoá.

(Nghệ sĩ Thành Lộc)


Thứ Sáu, 25 tháng 4, 2025

ERIC VŨ: "BÀI TÍNH SIÊU HẠNG" CỦA BÀ HÀNG PHỞ VỈA HÈ, GIÁO SƯ TIẾN SỸ HARVARD CÒN PHẢI NGẢ MŨ...

 "BÀI TÍNH SIÊU HẠNG" CỦA BÀ HÀNG PHỞ VỈA HÈ, GIÁO SƯ TIẾN SỸ HARVARD CÒN PHẢI NGẢ MŨ...

Bạn có bao giờ tự hỏi tại sao quán phở vỉa hè chỉ vài bàn nhưng chủ quán lại đi xe hơi, trong khi nhà hàng sang trọng rộng 200m² cuối tháng còn phải "đi vay để trả lương"? 😅

Sau hơn 10 năm nghiên cứu mô hình kinh doanh của hàng trăm quán ăn thành công, tôi phát hiện ra những quy luật kinh tế thú vị đằng sau những quán nhỏ "lãi to". Bài viết này sẽ tiết lộ những bí mật mà các trường kinh doanh không dạy bạn!

🧮 Công Thức 3-2-1: Phép Tính Lợi Nhuận Đơn Giản Mà Hiệu Quả

Trước hết, hãy quên đi những mô hình kinh doanh phức tạp trong sách vở. Các quán ăn nhỏ thành công thường áp dụng công thức tính giá vốn - giá bán cực kỳ đơn giản:

3️⃣ Chia chi phí thành 3 phần bằng nhau:

1/3 cho nguyên liệu

1/3 cho vận hành (tiền thuê mặt bằng, điện nước, nhân công)

1/3 cho lợi nhuận

Ví dụ: Một tô phở có giá bán 50.000đ

Chi phí nguyên liệu: khoảng 16.500đ

Chi phí vận hành: khoảng 16.500đ

Lợi nhuận: khoảng 17.000đ

Nghe đơn giản quá phải không? Chính sự đơn giản này giúp chủ quán nhỏ không cần bằng MBA vẫn tính toán chuẩn xác và kiểm soát được dòng tiền.

Một chủ quán phở ở quận 3 từng chia sẻ với tôi: "Cách tính này giúp tôi biết ngay món nào có lợi nhuận, món nào không. Nếu chi phí nguyên liệu vượt quá 1/3 giá bán, tôi sẽ điều chỉnh ngay lập tức."

🔍 Bí Mật Của Các "Siêu Quán" Nhỏ

2️⃣ Quy tắc 2 món chủ lực:

Những quán ăn nhỏ thành công thường chỉ tập trung vào 1-2 món chủ lực và làm cực kỳ tốt, thay vì cố gắng phục vụ hàng chục món như nhà hàng lớn.

Đây là chiến lược "quả trứng vàng":

80% doanh thu đến từ 20% món trong menu

Tối ưu quy trình chế biến món chủ lực đến mức hoàn hảo

Xây dựng thương hiệu dựa trên món signature

Một quán hủ tiếu ở quận 5 bán 600-700 tô mỗi ngày với chỉ 3 nhân viên, trong khi nhà hàng lớn với 15 nhân viên chỉ bán được 200-300 phần với menu 50 món.

Tôi từng hỏi chủ quán cơm tấm nổi tiếng ở quận 10: "Tại sao không mở rộng menu?"

Câu trả lời của anh khiến tôi ngạc nhiên: "Khi tập trung vào một món, tôi mua nguyên liệu số lượng lớn nên giảm được 30% chi phí, nhân viên làm một món 200 lần/ngày nên nhanh gấp đôi người mới, và khách biết rõ họ đến đây để ăn gì - không tốn thời gian đọc menu."

1️⃣ Nguyên tắc 1 vị trí vàng:

Các quán ăn nhỏ thành công thường đặt ở những vị trí "vàng" theo 3 tiêu chí:

Dòng chảy khách hàng tự nhiên: Gần văn phòng, trường học, khu dân cư đông đúc

Không gian vừa đủ: Diện tích nhỏ nhưng hiệu quả, tối đa hóa số bàn trên m²

Rotations cao: Khách đến, ăn, trả tiền và đi trong 30-45 phút

Chủ một quán bún bò ở khu vực văn phòng tiết lộ: "Quán tôi chỉ 40m² nhưng bán 500 tô/ngày. Bí quyết? Giờ cao điểm trưa, khách ngồi xuống, gọi món, ăn xong và thanh toán chỉ trong 30 phút. Mỗi bàn phục vụ 4-6 lượt khách/buổi trưa."

💰 Hiện Tượng "Lãi Kép" Trong Quán Nhỏ

Hãy xem xét hiện tượng "lãi kép" mà các quán ăn nhỏ tận dụng rất tốt:

🔄 Vòng quay vốn nhanh:

Quán nhỏ có vòng quay vốn cực nhanh, có thể là hàng ngày hoặc vài ngày, trong khi nhà hàng lớn thường là hàng tuần hoặc hàng tháng.

Ví dụ: Quán phở nhỏ:

Mua nguyên liệu buổi sáng: 5 triệu đồng

Bán hết trong ngày: 15 triệu đồng

Lợi nhuận: 5 triệu đồng/ngày

Vòng quay vốn: 1 ngày

So với nhà hàng lớn:

Dự trữ nguyên liệu: 50 triệu đồng

Doanh thu hàng ngày: 20 triệu đồng

Lợi nhuận: 6-7 triệu đồng/ngày

Vòng quay vốn: 7-10 ngày

Chủ quán bún chả ở quận 1 từng nói: "Tôi không giàu bằng cách bán đắt, mà bằng cách bán nhanh. Tiền vốn quay vòng 25-30 lần/tháng, nhân với lợi nhuận 30%, tổng lợi nhuận có thể lên đến 900% vốn ban đầu mỗi tháng."

📊 Công thức "Lãi kép":

Lợi nhuận thực = Tỷ suất lợi nhuận × Số vòng quay vốn

Ví dụ:

Quán nhỏ: 30% × 30 vòng/tháng = 900%/tháng

Nhà hàng lớn: 40% × 3 vòng/tháng = 120%/tháng

Đó là lý do tại sao quán nhỏ với lợi nhuận khiêm tốn mỗi món có thể lãi lớn hơn nhà hàng sang trọng với biên lợi nhuận cao nhưng vòng quay vốn chậm.

🏃‍♂️ Chi Phí Vận Hành "Siêu Tiết Kiệm"

🔻 Tinh gọn nhân sự:

Quán ăn nhỏ thành công thường có cấu trúc "đa nhiệm" thay vì "chuyên môn hóa":

Một người có thể đảm nhận 2-3 vị trí

Quy trình làm việc được tối ưu cho không gian nhỏ

Chi phí nhân công chỉ chiếm 15-20% doanh thu (so với 30-40% ở nhà hàng lớn)

🔻 Không gian linh hoạt:

Các quán nhỏ tận dụng không gian theo nguyên tắc "3D":

Mở rộng theo chiều dọc (kệ nhiều tầng)

Tận dụng không gian trần (treo dụng cụ)

Bàn ghế xếp gọn sau giờ cao điểm

🔻 Tiết kiệm nguyên liệu:

Bí quyết về "Zero Waste" trong quán nhỏ:

Mua đúng số lượng cần cho 1-2 ngày

Tận dụng 100% nguyên liệu (ví dụ: xương hầm nước dùng → lấy thịt làm món phụ)

Giảm menu khi nguyên liệu đắt, tăng menu khi nguyên liệu rẻ

Chủ quán cơm gà ở quận 3 chia sẻ: "Tôi không bao giờ lãng phí. Một con gà được tận dụng tối đa: thịt làm cơm gà, xương ninh nước dùng, da chiên giòn làm topping, tim gan làm món phụ. Chi phí nguyên liệu giảm 25% so với những quán chỉ dùng ức gà."

🧠 Bài Học Thực Tiễn Cho Người Mới Bắt Đầu

✅ Áp dụng nguyên tắc 3-2-1:

Khi bắt đầu kinh doanh, hãy tính ngược từ giá thị trường:

Xác định giá bán cạnh tranh

Đảm bảo chi phí nguyên liệu không vượt quá 1/3 giá bán

Nếu không đạt được mức này, hãy xem xét lại quy mô, vị trí hoặc concept

✅ Tập trung vào 2-3 món chủ lực:

Đừng cố gắng làm mọi thứ ngay từ đầu:

Chọn 2-3 món bạn có thể làm xuất sắc

Tối ưu quy trình chế biến đến mức hoàn hảo

Xây dựng thương hiệu dựa trên món signature trước, mở rộng sau

✅ Quy mô nhỏ, hiệu quả cao:

Bắt đầu với quy mô vừa đủ:

Không gian vừa đủ phục vụ 20-30 khách

Nhân sự tối thiểu nhưng đa năng

Tập trung vào vòng quay bàn cao thay vì không gian rộng

✅ Kiểm soát dòng tiền hàng ngày:

Đây là bí quyết sống còn:

Theo dõi doanh thu, chi phí hàng ngày

Duy trì vòng quay vốn nhanh

Không đầu tư quá nhiều vào trang trí, thiết bị cao cấp ban đầu

🌟 Kết Luận: Bài Học Từ "Kinh Tế Học Vỉa Hè"

Những quán ăn nhỏ thành công không phải ngẫu nhiên mà có lợi nhuận cao. Họ áp dụng những nguyên tắc kinh tế cực kỳ hiệu quả mà đôi khi còn vượt trội hơn cả những lý thuyết được giảng dạy trong trường kinh doanh.

Bí quyết cuối cùng? Đừng nghĩ lớn quá sớm. Hãy bắt đầu nhỏ, vận hành hiệu quả, và phát triển dựa trên dòng tiền thực.

Một chủ chuỗi quán ăn thành công từng chia sẻ với tôi: "Bí quyết của tôi đơn giản lắm - bắt đầu với một quán nhỏ, làm cho nó sinh lời đều đặn, rồi dùng lợi nhuận đó mở rộng. Tôi chưa bao giờ vay tiền để mở quán mới, và đó là lý do tôi vẫn tồn tại sau 15 năm trong ngành này."

Bạn đang chuẩn bị mở quán? Hãy nhớ rằng: Trong kinh doanh ẩm thực, thành công không phải đến từ không gian rộng lớn hay menu đồ sộ, mà từ việc làm tốt những điều đơn giản, ngày qua ngày, với sự kiên định và khôn ngoan về tài chính.

Trong các khóa học kinh doanh ẩm thực tại Eric Vũ Cooking Class, chúng tôi đào sâu hơn về cách áp dụng những nguyên tắc này vào từng loại hình kinh doanh cụ thể, từ quán vỉa hè đến nhà hàng cao cấp.

Bạn đã áp dụng nguyên tắc nào trong kinh doanh ẩm thực của mình? Hay bạn có thắc mắc gì về cách tính toán lợi nhuận cho quán ăn sắp mở? Hãy chia sẻ trong phần bình luận nhé!

"Quán ăn thành công không phải do may mắn, mà do toán học đơn giản và sự kiên định thực hiện nó mỗi ngày."

ERIC VŨ

━━━━━━━━━━━

Chef. Creator. Culinary Artist.

Enjoy The Taste Of Cooking Right!

FB. Người Kể Chuyện: MỘT CHUYẾN ĐI “ DÃ NGOẠI” NHỚ ĐỜI

 MỘT CHUYẾN ĐI “ DÃ NGOẠI” NHỚ ĐỜI.

Cách đây ít ngày, qua nhiều chuyến di chuyển liên tục qua nhiều trạng thái thời tiết, ngoài Bắc thì trời vẫn se lạnh tới vùng nắng nóng Nha Trang, Phan Rang, Ninh Thuận rồi lại vòng lên Cao nguyên lạnh, khi quay xuống Thành phố thì tôi đột ngột lên cơn sốt, chắc do lúc tới Thành phố tôi đã tắm muộn, cơn sốt đã quật tôi xuống lúc 1 giờ sáng, nó đến rất nhanh khiến tôi chưa kịp phản ứng gì đã chìm lỉm trong nó, mồ hôi tuôn như tắm và tôi chìm vào trạng thái nóng bừng bừng bồng bềnh chao đảo miên man..

Tôi đã phải nằm bệt mất ba ngày trời và thật lạ là trong cơn sốt đó tôi đã nằm im và bỗng dưng như ký ức trôi ngược về khoảng thời gian vài ba mươi năm trước, nó rõ ràng như tôi vừa mới trải qua, từng chi tiết tới nỗi sau đó vài hôm mọi chuyện xưa cũ cứ hiện về liên tục trong đầu tôi như một cuốn phim quay chậm, những chuyện tưởng như tôi đã quên từ lâu rồi.

Lần đó là lần thứ hai tôi bị lên cơn sốt bất ngờ khi đang luồn sâu giữa rừng, lần đó cũng như lần trước tôi nghĩ chỉ quá thêm một chút nữa thôi thì tôi cũng nằm lại đó không thể trở về nổi nữa.

Thời điểm đó tôi nhớ là bắt đầu mùa mưa, mọi chuyện đánh đấm tạm gác lại lính tráng cả hai bên lo tránh mưa ướt nước sông suối, lũ dâng cao, lính lác chỉ lo tập trung củng cố hầm hào công sự và chui rúc dưới làn mưa xối xả không kịp vuốt mặt, mùa mưa là mùa đói rét của lính khi mọi con đường tiếp tế vận tải đều trở nên khó khăn gian khổ tới bội phần..

Mưa thì lính chiến tạm được nghỉ ngơi, nhưng lính vận tải và trinh sát thì lại vất vả.

Thời điểm đó thì khu vực biên giới Thái men theo lộ 59 từ Sakaeo lên tận Sisaket bên bạn gần như bỏ ngỏ, nhiều nơi bị mất hoàn toàn vào tay quân Polpot, ngày trước thì nhiều đơn vị chủ lực của ta, rồi những đơn vị công an vũ trang đã trấn giữ ở đó vô cùng gian khổ vì địa hình quá sâu, đèo cao vực sâu, rừng đại ngàn cộng thêm khí hậu thời tiết cực kỳ quái đản, mìn vô cùng nhiều cùng nạn sốt rét lên tới 100% quân số mắc phải, rất nhiều các anh đi trước đã hy sinh vì mìn và sốt rét chỉ vì đường ra quá xa xôi hiểm trở, mỗi khi mùa mưa tới thì chiến đấu ít nhưng thương tử vẫn cứ tăng lên đều đều chứ không hề giảm đi...

Khi các đơn vị bạn vào đó chốt giữ thì do quá gian khổ họ đã không trụ nổi nên đành phải rút ra và những nơi đó gần như bỏ ngỏ cho quân Polpot chiếm và mở rộng hậu cứ,  các đơn vị bạn dù toàn người Cam họ cũng không chịu nổi sự gian khổ vì thời tiết và địa hình nơi đó khi thiếu thốn lương thực và thuốc men, quân Pot thì có lợi thế hơn là được viện trợ từ quan thầy qua đất Thái tới tận miệng, đầy đủ vũ khí và lương thực, thuốc men..chúng có lợi thế hơn rất nhiều và lớn mạnh từng ngày, chúng mở hẳn một con đường vận tải vũ khí lương thực theo lộ 56 về tận Biển Hồ để áp sát Phnompenh, ngày còn quân Tình nguyện chốt giữ thì có nằm mơ chúng cũng chả dám nghĩ tới việc đó chứ đừng nói là làm.

Đợt đó chúng tôi nhận nhiệm vụ trực tiếp đi một chuyến “picnic dã ngoại” quan sát, đánh giá tình hình cho rõ ràng cụ thể.

Đoàn đi có 15 người gồm có 10 lính đặc biệt của bạn và 5 anh em chúng tôi, chia hai đội, tôi trực tiếp chỉ huy đoàn.

 Do dự tính hành trình sẽ kéo dài chừng 20 tới 25 ngày vì địa hình hành trình phức tạp, lại phải vừa đi vừa “vãn cảnh” nữa nên sẽ có một vài điểm tiếp liệu bí mật của phía bạn dự trù sẵn ( đó là nơi chôn sẵn lương thực và nước uống cùng đạn dược được đánh dấu trên bản đồ hành quân) nên lương thực mang theo chỉ là đồ khô, ăn sẵn nhưng lính bạn cẩn thận mang theo cả gạo và nồi niêu để nấu cơm, vũ khí thì ngoài trung liên, M79, mỗi người đều mang theo một AK74, một sung ngắn, 5 tới 7 lựu đan cùng cơ số đạn dược, máy móc lương thực.. nên mang vác rất nặng, thời tiết thì mới vào mùa mưa nên trời vẫn nắng nóng kinh khủng, di chuyển chậm chạp vừa một phần do địa hình một phần do khu vực mất kiểm soát, vừa đi vừa phải xoá dấu vết...

Khởi hành từ khu đầm lầy ngập mặn KaO, trên Koh Kong men theo dãy Bạch Đậu Khấu lên hướng Thmo Da rồi vòng theo lộ 55 sẽ có xe đón qua Pursat về Biển Hồ, một đơn vị khác thì xuất phát từ Kamrieng xuống…

Đi dã ngoại trên núi kiểu này thì tôi cũng đã từng đi vào mùa khô trên dãy Dangreck..”thơ mộng” lắm bà con ạ, như đi qua địa ngục vậy, lần này cũng là núi mà là là Kravanh, nó còn có tên là Bạch Đậu Khấu chắc phiên âm theo tiếng Hán.

Dãy núi này cao và hiểm trở thuộc hạng bậc nhất xứ Cam thơm, nằm sát biên giới với Thái, kéo dài suốt từ Koh Kong ( Cô Công) qua Kampongchunang, Pursat..qua tận Batdambang, có một nhánh chéo theo hướng Tây Bắc lên phía Kampongchunang hình thành lên dãy Ural cũng “khét tiếng” lắm, tuy nhiên thì dãy Bạch Đậu này có vẻ cây cối nhiều hơn dãy Dangreck, rất nhiều những cánh rừng gần như nguyên sơ, nguyên sinh, tôi có cảm tưởng như con người chưa đặt chân tới nơi này chứ đừng nói là chiến tranh đang diễn ra quanh đấy chỉ vài km đường chim bay.

Mới đầu thì 20 tới 25 ngày cho một chuyến “dã ngoại” này liệu có dư dả thời gian quá không? Nhớ lúc họp để săn sêu, búc vé cho chuyến đi ở Tà Keo trên đường về chỗ ở thấy chú Tư N có vẻ đăm chiêu tư lự, tôi hỏi nhỏ chú, đi gì mà tận hai mấy ngày vậy chú, con nghĩ quá lắm 15 ngày là tụi con xong việc thôi.., chú Tư quay nhìn tấm chiếu mới là thằng tôi rồi đủng đỉnh nói, ừ thì giãn giãn vậy cho bay dư thời gian xuống vịnh mà tắm biển ngắm gái chừng nào chán thì về, rồi chú vừa cười như mếu vừa lắc đầu nhìn tôi, cái nhìn như ngụ ý bảo còn non và xanh lắm con ạ...

Tới lúc bắt đầu vượt qua khu đầm lầy nước mặn khu vực Ka O thì tôi bắt đầu thấy choáng váng dù kinh nghiệm dã ngoại đầy mình, xung quanh toàn nước và muỗi nhưng không chỗ nào nước có thể uống được, toàn nước mặn bà con ạ, thậm chí lính bạn còn cảnh báo khu vực này còn có cả cá sấu nữa..cũng may là bắt đầu mùa mưa mưa liên tục không thì đúng là khốn thật.

Ban ngày thì nắng như đổ lửa nhưng chui rúc trong những cánh rừng ở đó như địa ngục vậy, có lúc đi cả buổi không thấy ánh nắng, rừng âm u nhưng rất nóng ai cũng mồ hôi như tắm, may là nhiều nơi không có mìn cũ gài lại, nhiều đoạn “viu” cũng khá thơ mộng, trời quang là nhìn rõ cả vùng biển phía vịnh Thái Lan, nước xanh ngắt, đêm còn thấy cả ánh đèn đóm của tàu bè qua lại.

Tới thung lũng Kaeo thì chúng tôi dừng lại lập “căn cứ” rồi chia nhóm, nhóm thì ở lại chốt trực máy, một nhóm đi tìm điểm tiếp liệu bên đất Thái, nhóm thì bám tìm vị trí theo dõi con đường mòn trong rừng chạy song song với con sông, khu vực tập kết hàng hoá của bọn Pot, đoạn này là thượng nguồn của con sông Metuok khu vực này vẫn là nước ngọt, tới Konlay nó mới bị nhiễm mặn và chảy qua Ka Ô ra biển theo cửa sông Kachang.

...

Tôi nhớ mang mang máng là tầm qua ngày thứ 11-12 gì đó, hôm đó chúng tôi tổ chức làm hai nhóm nhỏ, đi vòng theo sườn núi phía sông, một nhóm do anh Quân già chỉ huy dừng lại quan sát ở vị trí 1, còn nhóm hai gồm có tôi, anh Săm, anh Mi Ót, một anh nữa tôi không nhớ tên và anh Tân với thằng Thuỷ “đầu lâu”, đi men vòng theo eo núi sang sườn bên kia chỗ đó có bãi vận chuyển hàng thứ hai, trời hôm đó âm u và rất oi bức, sườn núi nơi đó thì rất dốc và thưa cây, hai điểm cách nhau chỉ vài trăm mét thôi mà phải chui rúc tới cả hơn tiếng đồng hồ mới tới qua tới, phải đi ngược lên trên rồi vòng xuống chứ phía dưới thì dốc dựng đứng không thể qua được, mồ hôi ai cũng như tắm, không khí đặc quánh tưởng như không thở nổi.

Vừa tới cái eo núi thì trời chuyển mưa, ngay gần biển nên tôi cảm giác như cơn mưa tới rất nhanh, vừa mới nắng đó mà thoắt cái trời râm rồi đen kịt mưa ầm ầm trút xuống, sấm sét đinh tai, nước chảy ầm ầm, quan sát thấy cái eo núi an toàn chúng tôi vội rút vào đó tìm chỗ trú ẩn, khe núi nhìn khá rậm, nhiều tảng ghềnh đá màu nâu sậm lởm chởm rất to, anh em không dám xuống giữa khe mà chỉ đứng bên rìa những ghềnh đá ngồi xuống bỏ tăng ra quấn vào đầu chịu trận, có lẽ do đang nóng và mưa bất chợt nên tôi bắt đầu thấy lạnh và gai gai người, nhìn thấy người tôi bốc khói nên anh Tân vội hỏi tôi, em sốt hả? Lúc đó tôi mới thấy cảm giác lạnh không phải do cơn mưa, tôi bảo anh Tân, chêt rồi, hình như em lại sốt rồi..

Lợi dụng trời ngớt ngớt mưa chút tôi bảo anh em, anh Tân và anh Săm dẫn anh em đi tiếp xuống phía dưới đi, em ngồi lại đây lát ngớt mưa thì em quay lại chỗ anh Quân, rồi tôi tháo cái bồng đựng đồ nghề linh tinh với lương khô đưa cho thằng Thuỷ đầu lâu bảo nó mang theo, tôi chỉ giữ lại hai khẩu sung với con dao găm, cây đèn bóp tay, cùng trái M67 vạch đỏ.. thằng Thuỷ còn đổi cho tôi tấm tăng của nó vì tấm tăng của tôi vừa rách vừa nhỏ..

Anh em đi được một lúc thì mưa to hơn, tôi quấn tấm tăng ngồi thu lu cạnh cái ghềnh đá chờ mưa tạnh, cơn sốt rét ập tới nhanh hơn tôi nghĩ khiến tôi không chịu nổi, đổ kềnh ra nằm im luôn, chỉ cố gắng kéo trùm được tấm tăng che vào mặt..

Tôi không nhớ mình mê man rồi ngủ thiếp đi lúc nào, chỉ nhớ là tự nhiên choàng dậy vì nhiều tiếng động gì đó lào xào, nhìn xung quanh thì đã tối mịt, gió lào xào và tiếng nước chảy phía dưới, tôi vội móc cây đèn ra bóp nhẹ soi đồng hồ và giật mình, lúc đó tầm 1-2 giờ đêm gì đó, vậy là tôi đã nằm đó suốt từ buổi sáng..

Tỉnh dậy sau cơn sốt thật kinh khủng, đầu thì đau buốt, toàn thân cũng ê ẩm như vừa bị té ngã, cảm giác như khớp xương nào cũng đau, miệng thì đắng ngắt, mắt thì nhắm vào cũng thấy màu cam pha đỏ, trên đầu tiếng sấm vẫn đì đùng và chớp loe loé liên tục, không thể mở nổi mắt vì chói, rồi mưa tiếp tục đổ xuống, đang khát nước nên tôi ngửa mặt ra há miệng cho nước mưa đổ vào, cảm giác như uống cả lít nước mà vẫn không đã cơn khát, rồi tôi lại thiếp đi ngủ tiếp.

Tới lúc thấy người nóng ran và nhột nhột thì tôi lại giật mình choàng tỉnh lần nữa, nắng đã lên từ lúc nào, lũ kiến đã bắt đầu kéo từ đâu tới quanh tôi may cho tôi là không phải là lũ kiến ăn thịt, và những con mối đã kịp thời chui dưới đất lên và gặm tấm tăng tôi quấn quanh người.

Tôi vội vùng dậy, nhìn đồng hồ tầm tầm già buổi sáng, cỡ 10 giờ gì đó, ngồi nghỉ chút cho đỡ nặng đầu tôi bắt đầu cố ngồi dậy tháo tấm tăng quấn quanh người, cả người tôi như một con trâu vừa đằm bùn xong, toàn một màu đất đỏ do mưa bắn lên và đất những con mối tha lên, ở xứ đó thật lạ, rất nhiều lần tôi bị ngủ qua đêm dậy thấy mối từ đâu chui lên ăn quần áo mình, thậm chí nó còn đùn đất trùm cả cái báng sung bằng gỗ mà không gặm được thứ gỗ đã luộc qua dầu đó, nhưng sợ nhất là loài kiến ăn thịt, chúng trông không giống con kiến bình thường, mà giống giống kiến bù nhọt nhưng cái đầu to hơn, thân hình cũng đen bóng như kiến bù nhọt bò rất chậm tôi nghe lính bạn nói nó cũng giống loài bù nhọt cắn cũng buốt như ong đốt kiểu kiến bù nhọt, vết cắn có thể làm mủ nếu không rửa ngay, một con chuột hay con chim bị chêt nằm đó, chỉ chừng chưa tới hai giờ đồng hồ chỉ còn đúng bộ xương, các xương rời ra hết như đã phân huỷ xong, vì chúng ăn cả phần khớp xương nhìn rất ghê rợn, tôi chỉ thấy loài kiến này ở một vài nơi trên xứ đó, ở Việt Nam thì tôi chưa thấy.

Lần đầu gặp loại kiến đó tôi nhớ là ở trong đèo Đá, đường 56, các lính gác của bạn đụng ba lính trinh sát Pot, sau trận đấu sung chớp nhoáng thì một lính Pot bị hạ, lúc đó tầm 3-4 giờ sáng, tới 8 giờ tôi ra nơi đó kiểm tra, khi tới gần tên lính Pot tôi đã giật mình hoảng hồn, tên lính nằm úp mặt dưới đường, hai bàn tay và cả bộ mặt trơ xương trắng hếu trông y như một bộ xương đã phân huỷ, chỉ khác là xương đã phân huỷ có màu vàng hoặc trắng đục, đây thì xương phía khớp vẫn còn màu hồng nhưng sạch trơn, cảm giác như bị luộc róc hết thịt, nhìn tận mắt những con kiến đang bu vào cái xac mà tôi thấy nổi cả gai ốc, nhớ chuyện xương xẩu này lại nhớ tới thằng Thuỷ, anh Nam đặt biệt danh cho nó là Thuỷ “đầu lâu” vì thằng này khá buồn cười là đánh đấm thì rất lỳ, đêm hôm chui rúc nó cũng chả ngại gì, xương người nó không sợ mà chỉ sợ cái đầu sọ thôi, nhìn thấy là nổi gai ốc như tôi sợ sâu, mà lạ là chỉ sợ mỗi cái xương sọ, tôi nhớ một lần ở Samrong bọn tôi ở bên này cánh đồng, phía bên kia cánh đồng có một cái phum không có dân ở khu vực đó không an toàn nên anh em ít mò sang, rìa phum có rất nhiều cây lá lốt, một hôm chờ trời tối có trăng tôi rủ nó bò sang hái lá lốt, tôi bò trước tay trái ôm khẩu AK, vừa hái vừa phải nhìn quanh rồi dỏng tai nghe ngóng, nó lần mò bò sau cổ đeo cái túi là hai cái ống quần rách anh Lê khâu lại làm cái túi đựng đồ mỗi khi đi tăng gia bắt cá cua, hay hái rau dại, tay ôm lăm lăm khẩu sung, mắt láo liên trông rất tức cười.

  Trời tối nên phải mò mẫm hái lá, tự nhiên tay tôi sờ thấy thứ gì đó tròn tròn như quả dừa, ban đầu tôi cũng tưởng là trái dừa rụng vì chỗ đó rất nhiều dừa và thốt nốt trồng xen kẽ nhau, nhưng sờ kỹ lại thấy có hai cái hốc rồi cái khoang mũi hình tam giác, lại thấy mấy cái răng… úi trời, bỏ mẹ rồi.. cái đầu sọ, không phải một cái mà gần như cả đống gần chục cái, lẫn lộn cả xương sống xương sườn lởm chởm có lẽ của lính Pot chứ không phải của dân vì khu vực đó trước có giao tranh rất nhiều trận, nhà cửa bị băn tan hoang hết, đất đai bị cày xới tung toé cả.. tôi thò tay nhấc nhấc một hai cái thử xem cái nào nặng rồi tôi quay lại nói thầm vào tai nó lúc này nó đang mải dòm trước ngó sau cảnh giới cho tôi hái lá, vì biết thằng này thích uống nước dừa, cầm quả dừa này về em ơi, tý đục ra uống nước.., nó hớn hở hỏi tôi dừa rụng hả anh, tôi bảo ừ.

 Nó cầm cái đầu sọ khô loay hoay lần mò rồi bỗng nó hất cái uỵch ra rồi nó vừa nhổ phì phì vừa co chân đạp vào mông tôi vừa rít lên ui trời ơi anh lừa em..!! Rồi nó hất vội cả cái túi đeo ở cổ đựng lá lốt ra quay lưng chạy thục mạng về phía bên kia ruộng lúa ma, tôi vội quơ cái túi rồi ba chân  bốn cẳng đuổi theo nó, sợ nó la làng lên mà trong phum rủi có lũ Pot đang ở đó nó lại phụt cho quả B thì ngu luôn, nhảy qua cái mương nước ướt hết như chuột lụt tôi mới túm được nó ghì nó xuống tôi bảo im không nó băn bỏ me giờ..

Sau vụ đó nó giận tôi tới hai ngày.

Cậu Thuỷ này thì gia đình là Việt kiều Thái Lan, về nước chuyến đầu tiên năm 1960, chuyến đó ưu tiên nhiều người hoạt động cho Cách mạng trong đó có Cha của cậu Thuỷ, tới năm 68 mới sinh nó ở Việt Nam nhưng trong gia đình vẫn dạy nó nói tiếng Thái nên nó rành tiếng Thái lắm, ít tuổi hơn tôi nhưng nó vào học Thiếu sinh quân trước tôi nhưng vào trận thì sau tôi.

Quay lại vụ bị sốt nằm rừng một mình thì sau khi tỉnh dậy, người tôi đau nhừ, ướt đẫm toàn nước mưa và đất như con trâu vừa đầm dưới ruộng lên, tôi phải ngồi rất lâu mới lần mò lết xuống dưới cái lòng khe nơi có dòng nước đục ngầu đang chảy, tìm khe đá to tôi ngồi vào giữa dìm mình xuống vừa uống nước vừa rũ cho sạch bùn đất, xong tôi phải lần mò lên trên ngay tránh bị hoa mắt run chân lộn nhào xuống nước rồi chìm luôn như nhiều anh sau sốt từng bị, bò ngay lên chỗ cao phòng có xỉu thì đỡ bị nước cuốn đi, tôi nằm thở mà mắt nhắm tịt không thể mở nổi vì cứ sốt xong là tôi bị chói mắt không thể mở mắt nổi, tôi lấy tấm tăng quấn trùm lên người rồi nằm im lấy sức, rồi đau đầu quá lại ngủ thiếp đi người quận tròn co quắp như con cún nằm trong ổ rơm, đang lơ mơ thì lại nghe rào rào trời lại đổ mưa tiếp, lại co quắp chịu trận vì hé mắt thấy xung quanh tối om rồi, trời tối tôi đành nằm lại đó vì đang yếu không dám cắt rừng về một mình, tìm chỗ khuất nằm thì sợ có lũ chạy không kịp, mà cứ nằm phơi mạng trên ghềnh đá thì xui xui gặp mấy thằng trinh sát Pot thì cũng toi, hang hốc tránh mưa chỗ đó thì không có, cây to cũng không, chỉ có những lùm bụi rậm rịt toàn gai là gai..thôi đành kệ tới sáng rồi tính, cả đêm ngủ chập chờn, nơi này khí hậu thật khắc nghiệt, ngày thì nắng nóng tới đêm thì gió từ biển thổi lên ù ù lạnh run cầm cập từng cơn, không tài nào ngủ nổi nữa.. ôm chặt cây sung, và bẻ ngàm khoá chốt trái lựu đạn bỏ túi áo ngực tôi đành quấn tấm tăng co quắp chờ trời sáng...

Cả đêm thấp thỏm tai luôn phải dỏng lên nghe ngóng động tĩnh xung quanh, xem có thấy anh em tìm không.. cuối cùng thì trời cũng sáng mờ mờ...

Do đã sốt rồi nên tôi biết mình bị sốt cách nhật, chừng hai ba ngày nó lại quật một trận nên tôi phải tranh thủ tìm đường quay về chỗ anh Quân ngay trong buổi sáng tránh tới chiều là có thể cơn sốt lại ghé thăm, dù người vẫn đau nhừ và rất chóng mặt hoa mắt miệng đắng ngắt, và bụng bắt đầu quặn lại vì cơn đói bắt đầu dày vò, khổ vậy, cứ sốt cách nhật xong là đói, thèm chua rồi thèm ngọt đủ thứ.. ngắt cơn thì ăn như chêt đói cái gì ăn được là ăn...

Do tôi chủ quan không nghĩ bị quật nặng thế này nên đã đưa hết đồ ăn cho thằng Thuỷ.., chỉ biết bò xuống khe uống tiếp một bụng nước đục ngầu rồi nằm vật ra thở, trời vẫn có vẻ âm u lắm tuy mưa đã tạnh

Tôi bắt đầu gắng sức bò lên sườn cao của bờ khe để quan sát xung quanh tìm đường, xứ này rất lạ mùa khô thì nhiều cánh rừng xơ xác cháy vàng nhìn rất tiêu điều, nhưng có mưa xuống chỉ một hai ngày mọi thứ thay đổi rất nhanh, cây cối lại đua nhau xanh um, có khi chỉ hai ba ngày là đã không thể nhận ra nơi mình vừa đi qua ba bữa trước rồi..

Khoác cây sung vào trước ngực tôi bắt đầu lần mò tìm lối leo lên..bỗng dưng trong tiếng gió lào xào, tiếng chim rừng râm ran tai tôi thoảng nghe có tiếng gì như tiếng người ho và nói chuyện, rồi cả tiếng cười tiếng nói như của đàn bà lanh lảnh.., chẳng lẽ mình bị ảo thanh sao? Chẳng lẽ anh em đi tìm lại ngang nhiên như vậy?

Tôi dừng lại đứng im dỏng tai nghe kỹ lại và xác định hướng âm thanh đó, đúng là có tiếng người thật, tôi thận trọng rúc vào một bụi cây rậm và nhẹ nhàng bám vào thân cây nhích dần lên, vừa lên tới gần mép khe chỗ thưa cây và đủ tầm nhìn về hướng tôi nghe có tiếng người, một cảm giác người run lên bần bật không phải vì sợ, mà nó giống như biết mình sẽ chêt nhưng không biết sẽ chêt như thế nào và theo kiểu gì...

Trước mắt tôi là một sườn núi trải dài ngoằn ngoèo một đoàn lính như một “con rắn” khổng lồ màu quân phục vải fin xanh rì mới được viện trợ của lính Pot, chứ không phải là anh em tôi, có cả từng tốp rằn ri loang lổ của bọn Para và Srayka.., do lúc này bọn Srayka ( tàn quân LonNon cũ)  đã hợp nhất với lũ Polpot tập trung đánh chính quyền mới theo lệnh quan thầy, ước tính tới cỡ cả một tiểu đoàn đủ đang vận tải hàng hoá từ phía dưới thung lũng lên, cả lính chiến đấu mang vũ khí hộ tống đi lẫn lộn với lính vận tải, những tên lính Pot to khoẻ vác và đeo những cái ba lô to đùng hoặc những thùng đạn, mìn lầm lũi bước như những con lạc đà, tôi ngửi trong gió thấy rõ cả cái mùi mồ hôi khét lẹt của chúng thoảng tới..,có một tốp cả trai lẫn gái đang dừng nghỉ ngay phía trên đầu cái khe tôi nằm cách chỉ chừng trăm mấy chục mét, tôi thấy rõ chúng như đang dừng lại ăn uống gì đó, vừa hút thuốc nhả khói vừa trêu đùa chọc ghẹo nhau chí choé thỉnh thoảng chúng ré lên cười rất to chẳng cần giữ bí mật vì chúng biết đó là khu vực an toàn do chúng kiểm soát...

Hoá ra có một con đường mòn nhỏ ngay phía trên cái khe tôi trú ẩn mà chúng tôi hôm trước chưa phát hiện ra, không biết hôm qua chúng có đi qua không nữa, tôi rùng mình nghĩ tới cảnh một tên nào đó vô tình soi thấy tôi đang nằm co ro phơi nắng ở khe nước thì thôi.., chúng vồ bất ngờ tôi thì đang khò khò làm sao mà đủ tỉnh táo mà rút chốt lựu đan tự xử nổi, để nó tóm sống thì thôi..còn gì nữa đâu mà khóc với sầu hả bà con...

Đoàn vận tải đó đi qua được chừng một giờ đồng hồ thì trời bắt đầu hửng hửng nắng, lại một đoàn khác đi sau nữa tôi chỉ biết ngồi im mà nhìn chúng đi qua, chúng đi qua rồi cũng vẫn phải nấp kỹ đề phòng có những nhóm chốt đường vẫn nằm im đâu đó, mình mà lổm ngổm chui ra mò mẫm mà chúng tia thấy được thì tàn canh gió lạnh, thành kính phân ưu luôn chứ không giỡn đâu.

Vậy là tôi phải nằm lại cái khe đó, tiếp tục nghe ngóng tín hiệu lạ nào đó của anh em đi tìm, thật may mắn là đến chiều và đêm hôm đó cơn sốt không quay lại ghé thăm mà thay vào đó là cảm giác hồi hộp bất an vì không thấy dấu hiệu anh em đi tìm lại chưa tìm ra cách nào rút cho êm, rồi đói nữa, đói cồn cào...

Tới đêm muộn chừng 1-2h tôi bắt đầu lần mò lên cái chỗ đoạn đường mà tôi thấy bọn lính vận tải hôm nay dừng lại ăn uống, kiểu gì cũng có cơm thừa rơi lại đó, bọn lính Pot này khá duy tâm tôi gặp chúng ăn cơm và bẻ nắm cơm ra để dưới đất giống như kiểu cúng “ma tà “ hay Thần linh gì đó mà nhiều người đi rừng vẫn hay làm ..

Lên tới con đường mòn đó tôi mới thấy rõ con đường rộng chừng 70-80cm nhưng rất rõ rệt, chứng tỏ chúng qua đây rất nhiều, tôi cúi thấp xuống bắt đầu lần mò tìm trên mặt đất, ngoài những mẩu cơm thừa chưa bị chuột rừng ăn mất đúng như tôi đoán, có một nắm cơm trắng bẻ đôi còn nguyên lại còn cả một miếng thịt mỡ ba chỉ bên trên nữa để rất ngay ngắn trên một miếng lá thốt nốt đan chéo qua chéo lại cứ như chúng để phần cho tôi vậy, tôi chắp tay xin “cô hồn” chêt nhường cho tôi là cô hồn sống ăn nhé rồi bứng luôn nắm cơm, mừng quá.., bọn lính Pot hay đùm cơm kiểu lá thốt nốt đan qua đan lại phần thừa túm lại bên trên nhìn rất ngon, kiến rừng bu đen, nhưng không sao tôi thu lượm thêm ít cơm rơi, nhặt luôn cả những miếng da bì có dính lông lũ lính Pot không ăn mà nhằn ra thổi cho kiến đi bớt, đùm hết vào tấm tăng treo lên cổ rồi ôm sung cẩn thận bò lùi xuống dưới, chui vào cái khe trú ẩn tôi ngồi nhai cơm, phải công nhận cơm của lính Pot ngon và xịn hơn cơm của lính ta nhiều, cơm trắng và thơm phần ăn của chúng to đùng chứ không ít xíu như của chúng tôi, gạo Thái hay nước nào đó viện trợ, trắng thơm và dẻo, tôi ăn một nửa nắm cơm và vài mẩu cơm nữa rồi gói kỹ lại vào tấm tăng, quấn lại quanh cổ rồi bắt đầu lần mò men theo lối mấy bữa trước anh em đi qua để quay lại chỗ anh Quân, vừa di chuyển vừa căng tai nghe ngóng.. địa hình có thay đổi do mưa đất nhão nên đi trong đêm rất khó, đang lần mò tìm đường đi chợt tôi giật mình, có mùi thuốc lá rất thơm thoảng trong gió thoáng qua.., hỏng rồi, bọn chốt đường đang quanh quẩn đâu đây, anh em tôi hút thuốc rê khét lẹt chứ không có thứ thuốc thơm đó, và đêm ở rừng có hút cũng không dám nhả khói kiểu vậy, tôi phải quay lại khe, bình thường thì nếu khoẻ mạnh tôi vẫn qua mặt được chúng và rút êm ngay, nhưng người đang yếu rủi lỡ mà lộ một cái thì ảnh hưởng tới cả đoàn ngay khi chúng đánh hơi thấy và tổ chức phục kích hay lùng sục thì rất mệt, nó thấy mình là nó xơi ngay, nó săn hơn săn chuột, còn mình thấy nó thì không được phép xơi nó nếu chưa bị lộ đó là luật bắt buộc đầu tiên của công tác trinh sát an toàn, gặp một hai thằng lẻ tẻ bất ngờ cực chẳng đã mới phải xử bằng “độp”, còn xơi bằng dao được là tốt nhất, xong còn phải giấu xac cho thật kỹ, xoá dấu vết rồi rút thật êm thật nhanh chứ để lộ thì hỏng chuyện hết, đã phải tránh nó rồi còn phải xoá dấu vết xâm nhập nữa mới khổ..

Tôi quyết định tụt xuống khe đi theo khe xuống phía dưới sâu hơn rồi tìm đường cắt sang bên trái tránh xa bọn gác đường phía trên, nhưng xui là cái khe càng xuống càng rậm rạp, buổi tối không dám dùng đèn không thể nhìn thấy gì, bóng đêm đặc quánh, ban ngày còn tối nói gì ban đêm, trời thì lạnh kinh khủng mà mồ hôi tôi ướt đẫm, vừa đi tôi vẫn vừa phải lần mò vặn chéo những cây nhỏ với nhau để đánh dấu, tôi hay dùng cách đánh dấu vậy chứ không “bẻ cò” vì bẻ cò dễ lộ hơn, “bẻ cò” là thuật ngữ của lính trinh sát luồn sâu hoặc dẫn đường, họ đánh dấu đường bằng cách bẻ những cây nhỏ ở tầm mắt quan sát tránh đi lạc hoặc cho người đi sau đi theo.., tới một cái ghềnh đá to và gần như dựng đứng thì tôi phải dừng lại, không thể chui rúc được nữa tôi tìm chỗ ẩn lại chờ trời sáng thì đi tiếp, không dám ngủ sợ ngủ quên tôi phải thức xua muỗi, và nghe ngóng động tĩnh xung quanh, trời vừa rạng đông lờ mờ đủ quan sát được xung quanh thì tôi mới giật mình, ngay cách tôi chừng vài mét có một con kỳ đà cỡ chừng hơn chục ký, nó nằm im đầu ngóc lên nghiêng ngó nhìn tôi cái lưỡi như lưỡi rắn ngo ngoe trước miệng, thấy động nhẹ phía xa nữa, thêm con nữa nhưng nhỏ hơn, khe nước thường có lũ này sống có lẽ chúng đang chờ con mồi là tôi ngỏm để chúng bốc cốt, tôi thì bắt con này rồi nhưng chỉ dám ăn một hai lần vì quá đói thôi, nay mà gặp anh em tôi thì lại có cái cải thiện, tôi thì nhìn nó đầu nghĩ tới mấy cái xiên bi bi kiu mà anh Lê ngồi nướng thơm phức, rồi nghĩ tới hai cái hòn dái nó mà anh Thiện cho thằng Luận với thằng Sơn đầu bẹp nuốt chữa ho hen.. nó thì nhìn tôi chắc đầu nó cũng đang nghĩ tới món su si tươi rói chấm mù tạt..

Ở dưới khe sâu này thì an toàn hơn phía trên, mưa cũng đỡ hơn vì những tán cây dại thành lùm bụi trùm ra ngoài, phía dưới rất kín tuy nhiều muỗi tý thôi, chỗ này thấp hủm hẳn xuống tối có đốt đống lửa nhỏ cũng chả sợ lộ.

Tôi ngồi im nghỉ và thở cố quan sát hướng bên trái, mồ hôi tôi lại toát ra và cảm giác gai gai trong người dâng lên, cảm giác báo hiệu cơn sốt sắp tới..

Tôi cố gắng bò lên sườn khe phía trái để quan sát định hướng và tìm cách để thoát khỏi nơi này, ở phía dưới này thì vừa cây rậm lại vừa xa con đường mòn bên trên có thể bò ban ngày không sợ bị lộ…

Trời sáng hẳn, nắng bắt đầu lên và cái lạnh cũng bớt đi chim chóc bắt đầu kêu ầm ĩ, cảm thấy cơn sốt đã bắt đầu tới, thường thì hay vào giấc chiều, nhưng ngày hôm quá nó không tới nên hôm nay tôi biết nó sẽ đến sớm hơn, loay hoay mãi tôi mới tìm được cái cây có nhiều chạc tôi leo lên ngồi tựa lưng vào thân hai chân gác chéo nhau trên hai cái nhánh cây, cởi tấm tăng quấn quanh thân cây vòng qua bụng đề phòng rơi xuống đất, buộc lại dây giày cẩn thận, ôm túm lá thốt nốt gói chỗ cơm thừa vào lòng có sống thì còn có cái mà ăn lấy sức, nó rớt mất lại uống nước suối thì nhục nữa.., chỗ đó thì chẳng cao lắm nhưng tôi chẳng còn sức lực mà có thể trèo cao hơn nữa, đề phòng nằm dưới thấp sốt mê man thì mấy ông nội kỳ đà kia mò tới tưởng su si bày sẵn rồi xơi cho nóng cho tươi thôi, ngỏm rồi thì mời các anh xơi, em chả giữ làm gì, chỉ sợ chưa ngỏm các anh đớp mà miệng các anh ăn toàn đồ bẩn, xac thối rồi nhiễm trùng cho em thì khốn nữa, chứ chả phải sợ phải buộc lại có chêt anh em còn tìm thấy xac, tôi không quan trọng chuyện đó, đã “thăng” rồi thì chêt ở đâu chêt thế nào còn hay mất xac không quan trọng nữa, nhưng mắc cười là mỗi lần cận kề lưỡi hái thì tôi lại hay buộc lại dây giày cẩn thận, đặng qua đó có cái mà mang vì tôi quen mang giày từ nhỏ, chỉ cần mỗi vậy thôi quần áo lành lặn thì tốt mà rách rưới cũng chả sao…

Cơn sốt lần này tới không mạnh như hôm trước, có lẽ do hoàn cảnh hay gì đó mà tôi cũng không rõ nhưng tôi thấy vài lần là đang đi đường hay chui rúc ở rừng có bị sốt cũng ít nặng ít mê man bệt lệt như ở hầm hay ở nhà, mọi giác quan dù sốt vẫn phải căng lên mà hoạt động nên hình như cơn sốt cũng đỡ đi, nhưng nếu như cơ thể quá yếu rồi thì.., tôi từng nhìn thấy những bộ xương, cả lính ta, cả lính bạn, cả lính Pot cả người dân đổ gục co quắp trong rừng dưới những gốc cây hoặc cạnh những bờ suối, lèn đá..có lẽ cơn sốt đã quật ngã thân xac họ và lặng lẽ nhấc linh hồn họ sang một thế giới khác rồi..

Thời điểm đó và cho tới tận giờ rất nhiều lần tôi cận kề ranh giới cuối cùng của sự sống cái chêt..nên dường như chẳng còn thấy sợ chuyện đó nữa, có sinh thì ắt có tử thôi.., nếu đã tới “số” rồi thì tránh sao được, cứ thoải mái vui vẻ đón nhận thôi, anh em tôi hay đùa nhau qua “bển” sướng hơn đó, tụi mày thấy có thằng nào qua đó mà còn thèm quay về đây không.

Tôi cứ nằm vậy lơ mơ, lúc tỉnh lúc ngủ quên rồi lại choàng tỉnh vì nắng nóng.., tới khi cảm thấy đỡ đỡ giật rồi thì tôi bắt đầu lóp ngóp nhấc tay nhấc chân đã tê cứng lên vận động từng chút, việc đầu tiên là phải bò xuống uống nước rồi ngồi thở, sau đó bỏ túm cơm ra cố ăn lấy sức dù chẳng cảm thấy mùi vị gì cũng phải cố mà nuốt, cơm đã có vẻ nhớt nhớt tuy không ngửi thấy mùi chua thiu nhưng nhai trong miệng tôi cảm giác nó đã chớm thiu hỏng rồi, tôi phải ráng ăn hết vì không để được nữa, còn vài miếng da lợn tôi bỏ túi áo cẩn thận dành bữa sau, trời đã ngả ngả chiều một màu mây sầm sậm gió mạnh hơn chút tôi biết sắp sửa mưa nữa rồi, trời cứu rồi.., mưa xuống thì tranh thủ tiếng mưa gió di chuyển nhanh không cần xoá dấu vết, thế nhưng cơn mưa rất lớn hơn tôi nghĩ nước bắt đầu chảy theo sườn đất mỗi lúc một mạnh, áng chừng khó vượt qua được cái sườn này nếu mưa to vậy tôi lại phải lần mò quay lại khe lúc trước vừa dời đi tìm một cây cao ở sườn khe tôi leo lên đậu ở đó trùm tăng ngồi im chờ mưa ngớt..

Quãng đường quay lại chỗ anh em chỉ có vài trăm mét thôi mà lúc mưa gió lại ốm yếu cảm giác nó xa thăm thẳm như đường về quê Mẹ vậy.

Mưa chưa ngớt thì trời sập tối rất nhanh, tôi oải quá khi nghĩ không khéo lại phải nằm đây ngày nữa, thôi cứ kệ đậu cành cây nghỉ mệt cho khoẻ chút rồi đêm ráng mò về..

Đang suy tính nghĩ ngợi thì đột nhiên tôi nghe thấy một âm thanh lạ phát ra phía trên khe nước, tiếng của chim bìm bịp..dù mưa gió lào xào nhưng tôi vẫn nghe rõ, tôi mừng muốn rơi nước mắt vội vàng tru mỏ ụp ụp ụppp theo, tiếng chim phía trên bỗng im giữa chừng rồi lại cất lên cóc ụp, cóc ụp hai tiếng, tôi cóc ụp lại ba tiếng rồi nhanh chóng tụt xuống khỏi cây trườn xuống phía dưới khe rúc thật nhanh vào sâu trong những cái lùm rộng, mở khoá an toàn hướng nòng sung ra ngoài nín thở chờ, lại tiếng tắc kè kêu ngắt quãng..đúng anh Săm rồi, anh hay kêu tiếng của con tắc kè già tắc cụ..u..u, tôi gọi khẽ anh Săm ơi, tôi nghe tiếng anh thưa ngay phía trước mặt, tụi anh qua đây em ơi..

Rồi loạt soạt..hai ba bóng đen lổm ngổm tụt từ phía trên xuống, anh Săm ôm tôi, anh Búc Mun thì hỏi tôi có đói không, có bị thương không, còn thằng Thuỷ đầu lâu thì ôm tôi rồi sụt sịt mũi dãi..sao anh không quay lại lại chui sâu xuống dưới này, anh em lần mò tìm anh từ sáng quanh quần ở phía trên…

Sở dĩ tôi biết anh em vì hai ba đêm nằm đó tôi không hề nghe tiếng bìm bịp kêu, lũ lính Pot cũng hay giả tiếng thú nhưng là tiếng chó rừng tóoc tóoc..cơ, mới nghe tiếng bìm bịp thì tôi đoán anh em nhưng chưa dám tin hẳn, báo hai trả ba ( như bắn sung tìm nhau hai phát trả ba phát cộng là 5..đại loại vậy) thì đúng anh em rồi, lại nghe thêm tiếng tắc kè già của anh Săm nữa..

Trong lúc lóp ngóp ở khe tôi vẫn nghĩ sao anh em không quay lại tìm? Và cũng tự đặt ra nhiều giả thiết trong đầu, có thể bị lộ nên phải ém lại, hoặc anh em vẫn đang lần mò tìm nên tôi mới vặn cây đánh dấu cho anh em biết..

Thôi, số tôi vẫn còn xuân, sổ hộ nghèo thì có nhưng không có ba bích nên chưa tới lượt.

Sau về rồi mới biết đầu đuôi.

Sau khi tôi nằm lại thì anh Tân, anh Săm dẫn anh em đi tiếp xuống phía dưới nơi có bãi thuyền chở hàng, phía đó có cả đơn vị vận tải của chúng rồi chúng chuyển hàng đi, anh em phải ém lại đó hai ngày để “cân kẹo” chúng tôi hay gọi vui  vậy khi trinh sát mục tiêu, tới lúc tính rút lại phát hiện ra một nhánh vận tải hướng bên kia, lại phải vòng rộng ra quan sát…anh em thì nghĩ tôi chỉ sốt nhẹ xong là tự vòng quay lại vì đoạn đường quay lại đó ngắn thôi, tới khi về “cứ” thì mới biết tôi chưa về, vội đổ đi tìm và lùng sục, anh Quân già rít lên chửi các anh kia, sống thấy người, chêt thấy xac, dù một mảnh quần áo nó cũng phải mang nó về…

Khi quay lại khe chỗ tôi nằm lùng sục thì không thấy, các anh mò mẫm cả đêm tối tìm dấu vết, các anh đã nghĩ tôi bị nước cuốn, tới khi anh Săm phát hiện ra dấu cây vặn thì đoán tôi còn sống và có thể rút xuống dưới sâu để tìm chỗ ẩn, có thể tôi chưa chêt mà chỉ yếu quá không đi nổi thôi, các anh chỉ dám lần mò tìm từng chút một vì ngay phía trên con đường mòn có tới ba tổ chốt đường tụm lại chứ không phải chỉ vài tên…may anh Săm đã phán đoán đúng.

….

Chuyện đã vài mươi năm rồi bỗng dưng nó lại hiện lên thật rõ ràng trong đầu tôi, dù trước đây có vài lần tôi tính sẽ viết lại nhưng cứ nhớ nhớ quên quên không thể nhớ rõ nổi, bỗng dưng chẳng hiểu sao nhờ cơn sốt mà tôi nằm im rồi lại nhớ lại rất rõ ràng.

Khá là lạ lùng…

Cuối tuần có chút chuyện ăn mày dĩ vãng lan man hầu bà con nhé, già rồi lẩm cẩm viết lại không được hay mong bà con hoan hỷ, chúc mọi người cuối tuần và nghỉ lễ vui vẻ ạ.

❤️❤️❤️

Chủ Nhật, 20 tháng 4, 2025

Bài về Trung Quốc của Ngô Nhật Đăng

Tác giả Ngô Nhật Đăng.

Trung Quốc hùng hổ tuyên bố: Toàn cầu hoá không phải đang chết mà là mới bắt đầu. Hệ thống này sẽ không có Hoa Kỳ và Trung Quốc sẽ là lãnh đạo bởi họ là công xưởng sản xuất và thị trường lớn nhất thế giới.

TQ đã rơi vào cái bẫy của Trump, lãnh đạo thành lãnh đạn. Thay vì tập hợp một đội ngũ xung quanh để chống lại người đàn ông da cam xấu xí, Tập nhìn xung quanh chẳng còn một ai, đành phải đi ve vãn các nước xung quanh. Kết quả chỉ có mỗi đất nước Campuchia nhỏ bé. Nhưng Phnompenh đặt ra một điều kiện thực dụng: Cho chúng tôi bao nhiêu tiền?

Trước và ngay trong thời gian của triều đại Đặng Tiểu Bình, Trung Quốc là một xã hội khép kín và nghèo khổ không thể tưởng tượng nổi, luôn phải vật lộn với nạn đói. Những người Hoa ở Việt Nam trở về Trung Quốc thấm thía với điều này hơn ai hết.

Trong thời gian chiến tranh biên giới Việt - Trung, chúng tôi thường chứng kiến những người phụ nữ TQ sang Việt Nam mua những thứ thiết yếu như gạo, muối, dầu hoả vv....những đồ dùng bày ở các khu chợ, hoặc thị trấn của TQ như vải vóc, quần áo, phích nước (bình thủy), đèn pin, bật lửa (hộp quẹt) vv... người dân không được mua, nó dành cho cán bộ và người Việt Nam gần biên giới thường qua lại buôn bán nên được gọi là "hàng tâm lý chiến". Tôi thỉnh thoảng cũng cải trang theo đồng bào địa phương sang đất Tàu để trinh sát qua các đường mòn của dân buôn lậu hai bên, cái gì cũng có thể bán được trên đất Trung Quốc, miễn là đồ của tư bản (người Tàu ghét nhất hàng Liên Xô, đồng hồ ponzot cho cũng không thèm lấy), đầu bảng là Mỹ rồi đến Nhật kể cả đã cũ. Đôi khi tôi cũng đi buôn để cải thiện cho bọn lính chốt đang"đói thối mồm" hoặc mua đồ hộ thằng nào được về phép, lính ta được mua và sử dụng theo tiêu chuẩn "mỗi thứ một cái" : một cái phích, một cái đèn pin, một cái bút máy "kim tinh", một "bật lửa cần cối" vv ..quá số lượng một cái cũng bị tịch thu.

Mua bán theo phương thức hàng đổi hàng, một cái đồng hồ Seiko đổi được 15 cái phích nước, hoặc 200 cái bật lửa, hoặc 100 cái đèn pin, hoặc vải "con công" một thứ không được thiếu để may vỏ chăn cho những anh chàng chuẩn bị cưới vợ vv ...hàng sẽ được các "cán bộ" TQ có "tiêu chuẩn" lấy từ các cửa hàng và bán cho dân buôn lậu người Trung. Đồng hồ thì có Hùng "Seiko" ở Văn Miếu cung cấp, anh nổi tiếng về tân trang đồng hồ Seiko từ Sài Gòn mang ra (hàng mới khó kiếm chỉ đám phi công và tiếp viên hàng không mới có), cũ đến đâu qua bàn tay phù thủy của Hùng "Seiko" cũng long lanh và chạy tốt như mới, tiếng tăm không kém gì Thu "phu mi" may quần Jean Levi's - không thể phân biệt hàng thật hay hàng fake. Sau khi có hàng, mấy tên tên trinh sát mặt trận được báo sẽ "đi công tác" và lập "biên bản tịch thu hàng tâm lý chiến" hàng sẽ qua các trạm kiểm soát dọc đường an toàn về đến thị xã Cao Bằng nơi các bà các chị buôn bán "bè dài" ở Hà Nội đã chờ sẵn. Các bà này siêu nhạy bén với thị trường, cha tôi kể ngày 30 tháng 3 năm 75 khi ông vào Huế đã gặp mấy bà buôn bán ở chợ Đồng Xuân tại chợ Đông Ba.

Cuối năm 88, các chợ ở biên giới Việt Trung bắt đầu được mở, tôi cũng mò sang. Trung Quốc vẫn vậy, vẫn nghèo nhưng đã được mở cửa tiếp xúc với bên ngoài và buôn bán, ban đầu chỉ có người Việt gốc Hoa được cấp "thông hành" riêng mới được buôn bán và vào thành phố (người dân TQ muốn vào thành phố phải xin giấy phép của huyện) thành phố có sáng sủa hơn nhưng vẫn thua Việt Nam về tiện nghi, tôi thường thuê một thanh niên Việt gốc Hoa dẫn đường và làm phiên dịch, bao ăn nghỉ, tiền công 50 tệ một ngày (tương đương 50 ngàn Việt Nam đồng) cũng muốn trả hơn nhưng mọi người không cho, nói tôi "không được phá giá thị trường" ngày trước họ làm công nhân nông trường chỉ được 18 tệ một tháng. Cái gì ở Việt Nam mang sang cũng bán được nhưng tôi chỉ mang dollar Mỹ và thuốc lá 555 của Anh (hàng này là kênh kinh tài của đảng, kiều hối được đổi thành hàng xa xỉ về nước bán rồi lấy tiền trả cho thân nhân Việt kiều), mỗi chuyến mang khoảng 2 ngàn đô và hai thùng ba số 5 là tiền lãi đủ rong chơi tiêu pha thoải mái, đi tìm hiểu là chính. Có lần tên dẫn đường ao ước "giá mà được ngủ một đêm trong khách sạn Phượng Hoàng kia" chuyện nhỏ, tôi hỏi"sao mày mơ nhỏ thế?" nó trả lời "ông Đặng Tiểu Bình khi Nam du ngủ ở khách sạn này, sang trọng nhất thành phố" tôi đặt luôn "phòng tổng thống" căn phòng Đặng từng ở, thua xa khách sạn Lê Lai (sau này là New World) Sài Gòn. Một lần sang dự đám giỗ, tôi mang biếu chủ nhà thường mua dollar và thuốc lá một cái TV màu 14 inch nhãn hiệu JVC do xưởng của đại học Bách khoa Hà Nội lắp ráp ( giám đốc là ông Nghiên sau này là thị trưởng Hà Nội) , cả phố đến xem như một kỳ quan kỹ thuật, tấm tắc khen người Việt làm được TV có cả "điều khiển từ xa".

Rồi TQ vươn mình chóng mặt, bản thân tôi còn thấy kinh ngạc thậm chí shock vì những thay đổi mỗi lần sang TQ, không chỉ cơ sở hạ tầng và mức sống mà cả ảnh hưởng của văn hóa phương Tây, cửa hàng ăn nhanh, nhà hàng cao cấp, quán rượu, vũ trường, câu lạc bộ thoát y vũ, thành phố nhà thổ vv ..mọc ra chỉ sau một đêm. Tôi phải tìm hiểu, suốt gần 20 năm, tôi đặt chân đến mọi nơi ở nước Tàu, chỉ trừ Tây Tạng, Nội Mông và Tân Cương.

Thực ra rất đơn giản: Đặng Tiểu Bình chọn chơi với Mỹ. Nước Tàu được như ngày nay là nhờ Mỹ, người dân Trung Hoa hiểu điều này họ luôn nói về "Mỹ quốc" - nước Mỹ tốt đẹp - với sự trân trọng.Cộng sản Tàu lo sợ trước những ảnh hưởng Mỹ này. Tập Cận Bình được đưa lên, vẫn chơi với Mỹ nhưng là Mỹ thổ tả, Mỹ xã hội chủ nghĩa, Mỹ cộng sản tức đảng Dân chủ nhưng trên bề mặt thì kích động chủ nghĩa dân tộc chống Mỹ. Cho đến khi Trump xuất hiện.

Nước Tàu giàu có là nhờ Mỹ và bây giờ sẽ sụp đổ cũng là do Mỹ, vì vậy làm sao Tập có thể rủ rê người khác cùng chống Mỹ với mình khi rõ ràng là chơi với Mỹ sẽ cường thịnh hơn. Bài học của chính TQ.

Chỉ có não ngắn mới tin Tập nói. Ngày xưa, Đặng quảng cáo Tàu là một thị trường lớn, một ông tỷ phú Mỹ mơ mộng "chỉ cần mỗi người dân Trung Quốc một năm mua một cái bàn chải đánh răng của tôi là tôi đã kiếm được tiền triệu" và người Mỹ đã bị mắc lừa.

Việt Nam có lẽ hiểu, điều quan trọng là đây là nước Mỹ Donald Trump, không phải Clinton, Obama hay Biden. Một người bạn bên Mỹ nói "Ông Trump sang Việt Nam và nhắc đến Hai Bà Trưng, còn Obama thì đi thăm chùa Tàu".

Thứ Bảy, 19 tháng 4, 2025

Thao túng ...

 1. Nếu bạn đột nhiên nhớ ra vào năm nào đó mình gặp phải 1 chuyện đáng xấu hổ, hơn nữa còn vô cùng mất mặt, hãy ngừng lại 1 chút và nhớ tới người đã nhìn thấy sự việc đó. Bạn có thể nhớ ra những chuyện mất mặt xảy ra đối với người đó không? Có lẽ là không đâu. Cũng như vậy, sẽ chẳng ai nhớ tới những lúc bạn bị mất mặt cả.

2. Khi có 1 người không ngừng lải nhải bên tai bạn, bạn không muốn tiếp tục chịu đựng nữa, cách tốt nhất là giả vờ cúi xuống nhặt đồ, hoặc giả vờ đánh rơi đồ xuống đất. Khi bạn đứng lên trở lại thì có thể dễ dàng đổi chủ đề, đoạt lấy quyền chủ động trong cuộc nói chuyện.

3. Nói thẳng với 1 người rằng người ta không thể làm 1 việc gì đó, người đó sẽ ra sức chứng minh rằng bạn đã sai.

4. Muốn hiểu rõ trong lòng 1 người đang nghĩ gì, muốn biết rõ trong lòng 1 người đang thiếu thứ gì, không cần phải hao tâm tổn sức mà đi phân tích hay đoán mò, chỉ cần nhìn xem người đó đang khoe khoang cái gì. Muốn biết 1 người đang tự ti vì điều gì, đừng nhìn đi đâu cả, chỉ cần nhìn xem người đó đang che đậy điều gì.

Mấy ông con trai không có gì làm thì đi xem thử cô gái mình thích đăng cái gì trên story, cổ có thể đăng thứ mà ông thích, như vậy vẹn cả đôi đường, không phải tốt quá sao?

5. Mọi người ghi nhớ rõ nhất là những chuyện xảy ra đầu tiên hoặc sau cùng, còn những chuyện ở giữa thì mơ hồ không rõ ràng. Vậy nên nếu bạn đi phỏng vấn, hãy thử làm người đầu tiên hoặc người cuối cùng.

6. Hãy chú ý vào chân, chân cũng là 1 phần của ngôn ngữ hình thể. Ví dụ, lúc bạn tiến lại gần 1 người, người đó chỉ xoay người về phía bạn chứ không có xoay chân, có thể người đó đang muốn ở 1 mình. Khi bạn đang nói chuyện với 1 người, nếu chân người đó chỉ về hướng khác, có lẽ người ta đã muốn bỏ đi.

7. Khi bạn đứng trước 2 sự lựa chọn, tung đồng xu là cách hiệu quả nhất. Không phải vì nó toàn cho ra những đáp án đúng, mà là trong giây phút bạn tung nó lên không trung, bạn sẽ tự nhiên biết được mình đang mong chờ nó là mặt nào.

8. Nếu tâm trạng của bạn không tốt, không cần thiết phải lập tức đi làm việc hoặc nói chuyện với người khác, hãy dành cho bản thân 1 khoảng lặng, chỉ 2 phút thôi cũng được, có thể giúp bạn nhanh chóng lấy lại tinh thần, hồi phục lại lí trí cũng như trâm trạng bình thường.

9. Nếu bạn muốn làm ăn, hợp tác hoặc bàn bạc với người khác, cố gắng đừng làm những việc đó ở những nơi nghiêm túc như phòng họp hay văn phòng. Bạn có thể chọn quán cà phê, như vậy có thể giảm bớt cảm giác phòng bị của đối phương.

10. Khi diễn thuyết hoặc nói chuyện trước đám đông, hãy nhớ mang theo bình nước, lúc quên lời có thể uống 1 ngụm, phân tán sự chú ý của mọi người.

11. Đi tàu điện, nếu có người cứ nhìn chằm chằm vào bạn, bạn có thể nhìn thẳng vào giày của hắn, hắn sẽ lập tức chột dạ.

12. Mọi người sẽ áp những từ ngữ mà bạn dùng để miêu tả người khác lên người bạn. Hiện tượng này gọi là “Sự chuyển đổi đặc điểm vô ý thức”. Có nghĩa là, nếu bạn nói 1 người rất chân thành, rất tốt bụng, mọi người sẽ liên kết những đặc điểm này đến bạn. Nếu như bạn toàn nói xấu sau lưng người khác, mọi người cũng sẽ liên kết những điều tiêu cực này lên người bạn.

13. Nếu bạn cảm thấy có người nhìn trộm mình, bạn có thể thử nhìn vào điện thoại hoặc nhìn sang bên cạnh, người đang nhìn trộm bạn kia cũng sẽ vô ý mà làm động tác tương tự. Ngáp là 1 hành động cực kì hữu ích, bởi vì ngáp có tính lây truyền, rất dễ để nhận ra có ai ngáp theo bạn không, nếu có thì tức là người đó đang theo dõi bạn từ nãy tới giờ.

14. Nếu bạn cảm thấy hoàn toàn không có động lực để học 1 kĩ năng nào đó (1 loại nhạc cụ, 1 môn ngoại ngữ,…), hãy nói với bản thân: Được rồi, cứ ngồi xuống, chỉ 5 phút thôi. Nhiều khi bạn sẽ không chỉ ngồi 5 phút. Dù cho chỉ ngồi được 5 phút, vậy vẫn tốt hơn là không thử.

15. Trong cuộc họp, nếu bạn cảm thấy cấp trên đang muốn nổi nóng với bạn, hãy ngồi gần ông ấy 1 chút. Nói xấu 1 người đang ở rất gần bạn hoặc nổi giận với anh ta thật không dễ chịu chút nào, đúng không? Lời nói của ông ấy có thể dịu dàng hơn chút đấy.

16. Cách tốt nhất để học hoặc ghi nhớ 1 chuyện gì đó là giải thích cho người khác hiểu. Khi bạn giải thích cho ai đó, bạn sẽ cố gắng tóm gọn lại, như vậy sẽ giúp cho bạn ghi nhớ những chi tiết quan trọng. Nếu không có ai nói với bạn, vậy hãy nói với chính mình.

17. Nếu bạn muốn ai đó thành thật với mình, nhưng người ta lại chỉ nói cho bạn 1 phần sự thật, hãy im lặng và nhìn thẳng vào mắt người đó 1 lúc.

18. Có 1 hiện tượng tâm lí gọi là “Hiệu ứng Franklin”, cụ thể như sau: Khi bạn nhờ 1 người giúp đỡ bạn, sẽ khiến cho đối phương nảy sinh cảm giác thích bạn. Những người từng giúp bạn sẽ muốn giúp bạn thêm lần nữa hơn là những người từng được bạn giúp.

19. Nếu muốn tìm đồ, hãy thử nhìn từ phải sang trái. Bởi vì nếu bạn cứ theo thói quen thường ngày mà nhìn từ trái sang phải, mắt bạn sẽ tự động bỏ qua vài thứ. Nhìn theo hướng ngược lại khá là mệt, nhưng có thể chú ý đến nhiều chi tiết nhỏ hơn.

20. Nếu bạn hỏi 1 câu hỏi, hi vọng đối phương sẽ đồng ý với mình, vậy trong lúc nói hãy gật đầu nhẹ. Cái này trong tâm lí học gọi là “Hiệu ứng gương”, nếu bạn phát ra tín hiệu tích cực, mọi người sẽ dễ dàng đồng tình với bạn hơn.

Nếu bạn thấy thú vị với những hiệu ứng nhỏ như vậy, cuốn “Tư duy nhanh và chậm” của Daniel Kahneman sẽ khiến bạn ngạc nhiên hơn nữa. Nó lý giải tại sao chúng ta đưa ra quyết định sai chỉ vì... một câu hỏi được đặt khác đi.

Đọc xong bạn sẽ hiểu: não mình không “lý trí” như mình tưởng đâu.

21. Van Gogh từng nói: “Nếu trong đầu bạn có 1 tiếng nói nói với bạn ‘Mày không thể vẽ’, lúc này bạn hãy làm mọi cách để vẽ, sau đó giọng nói trong đầu bạn sẽ từ từ lắng xuống.” Suy nghĩ của bạn sẽ ảnh hưởng rất nhiều tới hành động của bạn. Nhưng nếu bạn đã chú ý tới suy nghĩ trong đầu mà vẫn cứ làm, kết quả sẽ thay đổi.

22. Nếu bạn muốn khiến cho ai đó bình tĩnh lại, bạn có thể thể hiện sự đồng cảm với người đó, đồng thời dùng cách thức giảm nhẹ để biểu hiện. “Tớ hiểu vì sao cậu lại tức giận như vậy, cậu có lí do cả. Thế giới này cũng thật khiến tớ bực bội.” Người đó sẽ nhận được sự đồng cảm mà mình mong muốn, đồng thời cảm xúc cũng nhận được sự hạ nhiệt, từ đó trở nên bình tĩnh hơn.

23. Muốn biết 1 người có thích mình không? Vậy hãy chú ý đối phương lúc cười sảng khoái có nhìn bạn không, lúc người ta cười thoải mái là lúc khó giấu giếm cảm xúc nhất.

24. Nếu có người cho bạn 1 câu trả lời không khiến bạn cảm thấy hài lòng, hãy giữ sự im lặng và giữ nguyên ánh mắt tiếp nhận nó, thông thường người đó sẽ cảm thấy áp lực, muốn tiếp tục nói chuyện đồng thời lộ ra càng nhiều thông tin.

26. Khi bạn cảm thấy lo lắng, hãy dọn dẹp nhà cửa. Sắp xếp phòng ốc gọn gàng và thanh lí đồ đạc sẽ khiến cho tâm bạn trở nên thoải mái, bạn sẽ vui vẻ hơn trước, có cảm xúc hơn trước.

27. Vào thời điểm hồi hộp trước khi diễn thuyết trước đám đông hoặc nhảy bungee, hãy nhai 1 viên kẹo cao su. Nghe nói con người khi gặp nguy hiểm sẽ dừng lại để ăn đồ ăn, cho nên lúc ăn là lúc an toàn, đó là não bạn mách bạn như thế.

(*) Nhảy bungee: (bungee jump) là một trò chơi mạo hiểm với cú nhảy của cảm giác cực mạnh, của sự khát khao chinh phục độ cao. Người chơi sẽ leo lên một nơi có địa thế cao như cây cầu, tòa nhà cao tầng, khinh khí cầu, trực thăng hoặc cáp treo và được buộc dây đai quanh người rồi quăng mình xuống phía dưới mặt đất (hoặc mặt nước).

28. Khi bạn tám chuyện với ai đó nhưng toàn nói những chuyện vui, người ta sẽ dễ mất hứng.

Mấy ông thích chém gió khi nói chuyện với bạn gái chú ý điểm này giùm cái.

29. Nếu không khí làm việc của team cực kì uể oải, thì khi bạn phân công việc làm đừng nói “làm cái này” mà hãy nói “bắt đầu từ cái này”. Vậy thì các thành viên sẽ cho rằng khối lượng công việc khá ít, đợi họ làm xong 1 hạng mục, tiếp tục cổ vũ họ làm tiếp hạng mục sau.

30. Nếu bạn rất hài lòng với việc gì đó nhưng lại muốn có được nhiều hơn nữa, vậy hãy giả vờ như hơi thất vọng.

31. Gật đầu 1 cách khéo léo trong cuộc trò chuyện, đối phương sẽ để ý đến lời nói của bạn hơn.

32. Nhìn thấy người ta đang nổi điên nổi khùng, bạn nhất định phải bình tĩnh, như vậy đối phương sẽ cảm thấy hổ thẹn, không thể tiếp tục cãi nhau được. Hãy nhớ: trái ngược lại với yêu không phải là ghét, mà là coi thường.

33. Khi nói chuyện với người khác, nếu bạn nhìn thẳng vào trán người ta, sẽ khiến cho đối phương cảm thấy rất mất tự do.

34. Nếu như mỗi lần bạn gặp 1 người quen đều cảm thấy rất hồi hộp, thì người đó cũng cảm thấy giống vậy khi gặp bạn.

35. Cùng nhau làm 1 chuyện khiến cho nhịp tim đập nhanh sẽ làm cho người khác nảy sinh thiện cảm với bạn. Nếu đối phương chỉ xem bạn như bạn bè, nhưng bạn lại muốn phá bỏ giới hạn, vậy hãy thử cùng người đó chơi thể thao, xem phim kinh dị, chơi tàu lượn siêu tốc,… Bởi vì lúc này nhịp tim của người đó sẽ đập nhanh, nhưng não của người đó lại rất dễ dàng đặt sự gia tăng nhịp tim do những hoạt động kia mang lại lên người của bạn (kiểu râu ông nọ cắm cằm bà kia), cho rằng đây là do những hành động thân mật của bạn và người đó mà ra.

36. Mỗi ngày hãy cười sảng khoái 1 lần, nó có tác dụng giảm căng thẳng và chống lão hoá tinh thần.

37. Khi 1 nhóm người ở chung với nhau, mọi người cùng nhau bàn luận, tán gẫu, cười đùa, mỗi người đều sẽ eye contact với người gần gũi nhất với mình. Cho nên, muốn biết ai quan hệ tốt với ai, chỉ cần nhìn xem mỗi người khi cười thì hướng về người nào.

38. Khi người ta tập trung thì sẽ bất giác bỏ qua 1 vài thứ, không tin bạn nhìn xem ở giữa có phải thiếu mất số 25 không?

Người dịch: 阮友寿 - Theo Weibo House

Copy từ Facebook Tâm Lý Học & Khoa Học Hành Vi

FB. Nguyễn Chương-Mt: XƯNG MÌNH LÀ "NGƯỜI SÀI GÒN", NHỚ NGHEN!

XƯNG MÌNH LÀ "NGƯỜI SÀI GÒN", NHỚ NGHEN! 

/1/ Trước đây, có lần tôi qua chơi Hương Cảng (Hong Kong).

Vào khách sạn, tôi bèn tự giới thiệu bằng chút tiếng Quảng Đông học lõm bõm, "Ngộ sì Duỵt dành..." (tôi là người Việt). Viên quản lý cười, ổng cũng là "Duỵt dành" mà. Quá đã!

Sẵn trớn, tôi nói thêm câu học lóm, "Ngộ lội chi Duỵt Nàm" (tôi đến từ Việt Nam). Viên quản lý bỗng đổi sắc mặt, không niềm nở gì nữa, coi bộ ánh mắt ổng mang hình viên đạn.

Gì lạ vậy trời?

Người Hương Cảng đa phần nói tiếng Quảng Đông, họ xưng họ là "Duỵt dành" (Việt nhân) mà "Duỵt" của họ viết là 粵, còn "Duỵt" của VN là 越. Đọc lên in như nhau, tưởng đồng hương đồng họ người Việt, chỉ khi viết ra chữ thì mới biết ... không phải.

* Nghe tôi xưng "Duỵt Nàm" (Việt Nam), coi bộ ổng không vồn vã nữa. Thời may, người bạn làm bên công ty du lịch nói ngay: "Saigonese". Viên quản lý nghe vậy, vui vẻ trở lại.

Gì lạ vậy trời?

Viên quản lý này cũng lớn tuổi nên ổng có ấn tượng tốt về người Sài Gòn - "Hòn ngọc Viễn Đông" hồi trước năm 1975.

Đi đâu cũng nhớ xưng là "người Sài Gòn", người bạn dặn. Ừa. Quá hay!

/2/ Rồi, đi dạo chơi khu vực Sai Kung (西貢區), là 1 trong 18 Khu (Districts) của Hương Cảng. 

(Nói ngay, nhiều tờ báo ở VN thấy ghi "district" bèn dịch là "quận". Không phải! "District" có nhiều nghĩa lắm, tùy vào người bổn xứ gọi "district" là gì, mà người Hương Cảng họ viết tiếng Tàu cho chữ district như sau: 區 , nghĩa là "Khu" (họ không viết "quận" 郡).

Sai Kung 西貢, tiếng Quảng Đông phát âm "Sai Kung" nghe giống với "Xây Gồng". Cảnh vật nơi Xây Gồng nên thơ lắm, có ghe tấp nập, rồi có những biệt thự đón gió biển lồng lộng...

"Xây Gồng" 西貢 bên Hương Cảng, địa danh này đã có từ thời nhà Minh.

/3/ Có cái này quen lắm nghen! 

Ở Hương Cảng có con đường đặt tên "Saigon street", 西 貢 街. Ủa, hai chữ 西 貢 giống hệt với "Sai Kung" 西 貢 (Sai Kung district), mà sao không ghi Sai Kung lại ghi thành "Saigon"?

Nguyên do như vầy: 

Người "Minh hương" (tức người Tàu từ Quảng Đông giong buồm đến Đàng Trong tị nạn) hồi thế kỷ 17, được chúa Nguyễn cho phép định cư, lập nghiệp. Họ nghe người Việt, đã ở sẵn từ lâu gọi vùng đất đó là SÀI GÒN, họ phiên âm "Xây Gồng", và ghi lại bằng hai chữ Tàu 西 貢 (tiếng Quảng Đông đọc là "Xây Gồng").

Âm Hán-Việt của 西 貢 là "Tây Cống". Có những ý kiến ba chớp ba nháng đi dịch nghĩa "Tây Cống", ồ, đây thuần túy là tiến trình ghi âm: "SÀI GÒN" (có trước) => "Xây Gồng" (có sau) 西 貢.

Muốn hiểu nghĩa, phải tra từ tiếng gốc là tiếng Khmer (ព្រៃនគរ, "Prey Nokor"), tam dịch là "vùng rừng rậm", "lâm quốc".

* Có những người Tàu từng sống ở Sài Gòn, sau này (nhứt là sau năm 1975), họ trở về Hương Cảng. Họ đặt tên đường là "SAIGON", để nhớ, để lưu giữ ký ức...

* "Con đường", người Tàu ghi là 街 ("nhai"), họ còn gọi là 道 ("đạo"). Ủa, còn "lộ" (路)? Hồi trước 1975, ở Chợ Lớn, chúng ta ghi "Đại lộ Đồng Khánh" nhưng người Tàu họ không viết "đại lộ" mà là "Đồng Khánh đại đạo"!

Tôi từng viết bài rồi, đây không ghi lại chi tiết nữa, quí bạn cần biết: "LỘ" là cách dùng của người Việt! Tuy mượn chữ Hán (chữ Tàu) nhưng chúng ta dùng theo cách riêng, khác với người Tàu (Tàu dùng "đạo", "nhai").

THAY LỜI KẾT 

Tôi nhớ hoài lời dặn của người bạn bên ngành du lịch. Nè, đi đâu cũng nhớ xưng mình là "Saigonese", là "NGƯỜI SÀI GÒN" nghen!

Ừa. Quá đã, quá hay! ./.

------------------------------------------------------

Ảnh: "Đường Saigon" (西 貢 街) ở Hương Cảng (Hong Kong)