HIỆU ỨNG GASLIGHTING VÀ NIỀM VUI CỦA KẺ THAO TÚNG

HIỆU ỨNG GASLIGHTING VÀ NIỀM VUI CỦA KẺ THAO TÚNG

Copy từ Facebook Nguyễn Hoàng Vi

Thuật ngữ gaslighting có nguồn gốc từ vở kịch năm 1938 và bộ phim Gaslight năm 1944. 

Trong đó, người chồng vì muốn ăn chặn khoản tiền thừa kế cũng như tài sản kếch xù mà vợ mình được hưởng từ cha mẹ nên đã lên kế hoạch để khiến cô nghĩ rằng mình bị bệnh tâm thần. 

Hắn liên tục thay đổi vị trí của các đồ vật trong nhà và trách móc vợ nhầm lẫn tất cả mọi thứ. 

Hắn còn độc ác tới mức chỉ để ánh sáng đèn (chạy bằng ga) ở mức mờ mờ, khiến ngôi nhà không lúc nào có đủ ánh sáng. 

Người vợ vì quá tin tưởng chồng nên cuối cùng bắt đầu nghi ngờ chính mình. 

Từ đó, hiệu ứng tâm lý gaslighting được dùng để chỉ những kẻ chỉ muốn thao túng suy nghĩ, cảm nhận của người khác, dẫn đến cái nhìn lệch lạc về cuộc sống và bản thân.

👉 Một vài ví dụ về gaslighting

Gaslighting thường phát triển dần dần khiến bạn khó phát hiện. Theo Đường dây nóng Quốc gia về Bạo lực Gia đình của Mỹ, các kỹ thuật mà một người có thể sử dụng để thao túng ai đó bao gồm:

✔ Phản đối

Họ có thể đặt câu hỏi về ký ức của bạn như và sau đó đưa ra những câu nói không mấy tích cực như “Bạn không bao giờ nhớ chính xác mọi thứ” hoặc “Bạn có chắc không? Bạn có một trí nhớ tồi tệ!”.

✔ Che giấu cảm xúc

Khi ai đó thực hiện kỹ thuật này, họ từ chối tham gia vào một cuộc trò chuyện. Họ có thể giả vờ không hiểu để không phải trả lời. Ví dụ: họ có thể nói, "Tôi không biết bạn đang nói gì cả" hoặc "Bạn chỉ đang cố gắng làm tôi bối rối".

✔ Khinh thường 

Điều này xảy ra khi một người coi thường cảm xúc của người khác. Họ có thể buộc tội bạn là quá nhạy cảm hoặc phản ứng thái quá khi bạn có những lo lắng và cảm xúc xác đáng.

✔ Phủ nhận

Liên quan đến việc một người giả vờ quên các sự kiện hoặc cách chúng xảy ra. Họ có thể phủ nhận đã nói hoặc làm điều gì đó hoặc buộc tội ai đó đang bịa chuyện.

✔ Chuyển hướng

Với kỹ thuật này, một người thay đổi trọng tâm của cuộc thảo luận và thay vào đó đặt câu hỏi về độ tin cậy của người kia. Ví dụ, họ có thể nói, "Bạn bè của bạn đang đưa ra những ý tưởng điên rồ".

✔ Định kiến

Một bài báo trên Tạp chí Xã hội học Hoa Kỳ chỉ ra rằng một người sử dụng kỹ thuật gaslighting có thể cố ý thao túng người khác dựa trên các định kiến ​​tiêu cực về giới tính, chủng tộc, dân tộc, giới tính, quốc tịch hoặc tuổi tác của họ. Ví dụ, họ có thể nói với một phụ nữ rằng mọi người sẽ nghĩ cô ấy vô lý hoặc điên rồ nếu tìm kiếm sự giúp đỡ vì bị sàm sỡ.

Mặc dù bất kỳ ai cũng có thể là nạn nhân của hiệu ứng gaslighting nhưng nó đặc biệt phổ biến trong các mối quan hệ thân thiết và các tương tác xã hội, nơi tồn tại sự mất cân bằng quyền lực.

👉 Một vài dấu hiệu nhận biết

Trên thực tế, một người sẽ khó lòng nhận ra mình đang bị thao túng nếu người thao túng họ đang ở vị trí có thẩm quyền hoặc vì họ cảm thấy tin tưởng vào người đó.

Dưới đây là một số dấu hiệu bạn đang bị ai đó thao túng bằng cách sử dụng kỹ thuật gaslighting:

✔ Cảm thấy bối rối và liên tục nghi ngờ về bản thân.

✔ Cảm thấy khó khăn khi đưa ra những quyết định đơn giản.

✔ Thường xuyên đặt câu hỏi nếu bạn quá nhạy cảm.

✔ Trở nên xa rời hoặc không thể gắn bó với người khác.

✔ Liên tục xin lỗi và bảo vệ hành vi của người thao túng mình.

✔ Nói dối gia đình và bạn bè để tránh phải đưa ra lý do.

✔ Cảm thấy tuyệt vọng, không có niềm vui, không có giá trị hoặc không đủ năng lực.

✔ Ánh sáng mặt trời cũng có thể gây ra lo lắng, trầm cảm và chấn thương tâm lý.

👉 Nguyên nhân

Theo Đường dây nóng Quốc gia về Bạo lực Gia đình, hiện tượng này xảy ra do ai đó muốn giành quyền kiểm soát bằng cách quan sát những người khác. 

Người dùng kỹ thuật gaslighting có thể cảm thấy rằng họ có quyền kiểm soát người khác hoặc cảm xúc hoặc ý kiến của mình là quan trọng nhất.

Một số người thao túng cũng bị rối loạn nhân cách, chẳng hạn như rối loạn nhân cách ái kỷ (NPD). 

Thuật ngữ ái kỷ được dùng để mô tả một người tự cho mình là trung tâm. Nhưng trong khi bất kỳ ai cũng có xu hướng yêu thương chính mình thì những người bị NPD có các triệu chứng lâu dài như:

✔ Nhu cầu thường xuyên được ngưỡng mộ hoặc chú ý.

✔ Có niềm tin rằng họ đặc biệt hoặc tốt hơn tất cả những người khác.

✔ Thiếu sự đồng cảm.

Tuy nhiên, kẻ xấu không thể sử dụng hiệu ứng gaslight thành công để mang lại lợi ích cho chúng nếu như ta bớt hoài nghi bản thân mình đi một chút. Ngược lại với những kẻ ái kỷ, chỉ biết đặt bản thân mình lên đầu thì cũng có không ít người thiếu vắng hoàn toàn niềm tin với bản thân. Những người hay hoài nghi bản thân sẽ dễ “dính chưởng” gaslight ‒ bị thao túng tinh thần nhất!

Hiệu ứng này khiến chúng ta đánh mất niềm tin vào chính mình và luôn sống trong tình trạng ngờ vực mọi thứ. 

Ảnh hưởng khủng khiếp đó là vì nó đánh thẳng vào nỗi sợ hãi lớn nhất của chúng ta trong thời đại này: Nỗi sợ hãi BỊ BỎ RƠI (FOMO - The Fear Of Missing Out). 

Vì sợ trở thành người thừa, bị gạt ra rìa của xã hội mà chúng ta sẵn sàng nghe theo sự thao túng của người khác, bỏ mặc suy nghĩ, cảm xúc và trực giác thật của chính mình.

👉 Làm thế nào để đối phó hiệu ứng gaslighting?

1. Chấp nhận ai đó đang làm tổn thương mình

Thật khó để chấp nhận việc người mình trân trọng có thể lại đang gây tổn thương cho mình. 

Tuy nhiên, bước đầu tiên để đối phó với gaslighting là phải đối mặt và chấp nhận. 

Nếu luôn cảm thấy tội lỗi và không làm được gì đúng đắn khi ở cạnh ai đó, bạn có thể là nạn nhân. 

Nếu ai đó cứ liên tục đổ lỗi cho bạn dù bạn chẳng làm gì sai, có thể chính bạn đang bị thao túng.

2. Đánh giá một cách khách quan

Hãy bình tĩnh nhớ lại câu chuyện và lắng nghe những lời trực giác mách bảo. 

Bạn không cần phải biện minh hay tự ti mà hãy thoải mái đưa ra sự thật khách quan và cách nhìn nhận xung quanh người kia. 

Có thể bạn sẽ nhận ra rằng mình chẳng làm gì sai để phải mang cảm giác tội lỗi cả.

3. Ghi lại tất cả những gì đã xảy ra

Cách tốt nhất để phân biệt đâu là sự thật (những gì bạn biết đã xảy ra) và đâu là dối trá (những gì người thao túng nói là đã xảy ra), đó là ghi lại các sự kiện thật sự trong một không gian an toàn. 

Sự thật là nguồn sức mạnh to lớn nhất mà chúng ta có thể dùng để chống lại gaslighting và các mánh khóe lừa lọc.

4. Tâm sự với bạn bè, người thân

Đừng ngần ngại tìm kiếm sự giúp đỡ từ bạn bè, người thân hoặc thậm chí là cảnh sát trong những trường hợp thật sự nghiêm trọng. 

Ngay khi phát hiện mình có thể là nạn nhân của gaslighting, bạn cần nói ra ngay lập tức với người mình tin tưởng.

5. Tăng cường cảnh giác với các kỹ thuật thao túng thông thường

Để có thể bảo vệ bản thân khỏi gaslighting, bạn cần nhận biết các dấu hiệu. Một vài trường hợp rất điển hình mà bạn có thể dễ dàng nhận biết gồm:

- Bạn đối đầu với họ và họ luôn phản ứng về việc bị buộc tội theo kiểu: “Tôi không thể tin rằng bạn sẽ tấn công tôi như thế này sau tất cả những gì tôi đã làm cho bạn”.

- Phản ứng của họ khi bị bắt quả tang trong hành động sai lầm nào đó là: “Tôi không biết những gì bạn nghĩ rằng bạn đã thấy…”.

6. Hiểu rõ mình là ai

Không một ai có thể thao túng được bạn khi bạn biết rõ mình là ai. 

Không ai có thể thuyết phục rằng bạn thật ngu ngốc nếu bạn biết rõ mình rất tài giỏi. 

Nếu bạn hiểu rõ bản thân, người thao túng sẽ khó mà biến bạn thành một người khác.

7. Yêu thương chính mình

Như đã trình bày, hiệu ứng gaslighting đánh vào nỗi sợ hãi bị bỏ rơi. Tuy nhiên, khi bạn biết yêu thương và trân trọng chính mình thì nỗi sợ hãi sẽ không còn nữa. 

Hãy tin rằng bạn có những tiềm năng riêng để phát triển và đừng chỉ trích những khuyết điểm của bản thân mà hãy cố gắng khắc phục để trở thành phiên bản tốt hơn.

8. Hiểu rằng đó không phải lỗi của mình nếu bị thao túng

Nếu bị thao túng, đó không phải là lỗi của bạn. Chính những người lợi dụng bạn mới đang hành xử không đứng đắn. 

Họ là những người đã phản bội lòng tin của bạn, thao túng và lạm dụng bạn. 

👉 Hiệu ứng gaslighting là một hình thức lạm dụng và thao túng khiến ai đó nghi ngờ sự tỉnh táo hoặc nhận thức của họ. 

Một người bị thao túng có thể trở nên bối rối, thu mình, lo lắng hoặc phòng thủ về hành vi của người lạm dụng. 

Khi nhận ra mình là nạn nhân của kỹ thuật thao túng này, hãy lập một kế hoạch an toàn để bảo vệ bản thân khỏi bị tổn hại, tâm sự với những người bạn tin tưởng để tìm kiếm sự giúp đỡ.