FB Anh Quốc: GỐC GÁC XUNG ĐỘT QUÂN SỰ THÁI LAN- CAMPUCHIA. (Phần 8)

GỐC GÁC XUNG ĐỘT QUÂN SỰ THÁI LAN- CAMPUCHIA.

(Phần 8 )

CÁC QUAN HỆ PHỨC TẠP TỪ LỊCH SỬ.

TẠI SAO HUN SEN NGẢ VÀO LÒNG BẮC KINH?

-QUAN HỆ VIỆT NAM VÀ KHMER ĐỎ.

Cho đến ngày nay, lịch sử thực sự về mối quan hệ giữa những người cộng sản Khmer và những người đồng chí Việt Nam của họ vẫn còn bị che giấu trong bí mật. 

Mặc dù đã có nhiều nghiên cứu sâu rộng về chủ đề này, vẫn chưa có câu trả lời đáng tin cậy cho nhiều câu hỏi then chốt. 

Lịch sử quan hệ giữa Hà Nội và Khmer Đỏ được diễn giải tại Việt Nam theo cách đôi khi không giống với câu chuyện được kể ở phương Tây.

 Những tuyên bố của một số lãnh đạo Khmer Đỏ như Khieu Samphan hay Ieng Sary, những người đã đào tẩu sang phe Chính phủ ở Phnom Penh và nói những điều mà người dân muốn nghe, cũng không đáng tin cậy. Do đó, việc phân tích mối quan hệ giữa Hà Nội và Khmer Đỏ không chỉ là một vấn đề lịch sử; mà còn có một yếu tố chính trị, vốn vẫn đang thách thức việc nghiên cứu khách quan vấn đề này.

Quan hệ giữa những người cộng sản Khmer và Việt Nam đã trải qua một số giai đoạn phát triển quan trọng. 

Trong giai đoạn đầu, từ năm 1930 đến năm 1954, một bộ phận nhỏ người Khmer của Đảng Cộng sản Đông Dương (ICP), nằm dưới sự kiểm soát hoàn toàn về mặt tư tưởng và tổ chức của những người cộng sản Việt Nam. Trong những năm tháng đấu tranh giải phóng dân tộc khỏi ách thống trị của Pháp (1946-1954), sức mạnh của bộ phận này liên tục tăng lên nhờ Đảng Cộng sản Đông Dương (ICP) chiêu mộ những người tham gia cấp tiến nhất vào cuộc đấu tranh chống thực dân. Đảng Nhân dân Cách mạng Khmer (KPRP) được thành lập trên cơ sở này vào tháng 6 năm 1951. Các lãnh đạo của đảng này, Sơn Ngọc Minh, Siêu Hằng và Tô Samut, đã sát cánh cùng nhau hành động.

Hiệp định Geneva năm 1954 về Đông Dương đã làm thay đổi mạnh mẽ mối quan hệ giữa những người cộng sản Khmer và Việt Nam.

 Việt Nam đã rút quân khỏi Campuchia theo Hiệp định, nhưng trái ngược với Lào (nơi cái gọi là vùng tự do ở khu vực Sầm Nưa do những người cộng sản kiểm soát), Hà Nội không thể đảm bảo những điều kiện tương tự cho các đồng minh Khmer của mình. 

Dưới áp lực của chế độ Sihanouk và các đồng minh phương Tây, Việt Nam thậm chí còn không cho những người cộng sản Khmer tham gia các cuộc đàm phán Geneva, và đến cuối năm 1954 đã rút lực lượng chiến đấu khỏi các khu vực Campuchia do họ kiểm soát. Sau đó, Lực lượng Hoàng gia Khmer đã tiến vào tất cả các khu vực trước đây thuộc quyền quản lý của Đảng Nhân dân Cách mạng Campuchia (KPRP),

Điều này buộc đảng này phải hoạt động bí mật. 

Sự an ủi mà Hà Nội đưa ra - cho phép hai nghìn đồng minh của họ có cơ hội ẩn náu trên lãnh thổ Bắc Việt Nam - rõ ràng là không tương xứng với sự đóng góp của họ cho một cuộc đấu tranh chung. 

Do đó, trong số những người cộng sản Khmer còn lại ở Campuchia, câu chuyện lan truyền rằng Hà Nội đã phản bội họ, sử dụng họ làm con tin để đạt được thỏa thuận với nhà lãnh đạo Campuchia lúc bấy giờ, Norodom Sihanouk. 

Việc đánh giá các hoạt động của Việt Nam thời đó là "sự phản bội bất chính đối với cách mạng Campuchia" sau này đã được tái hiện nhiều lần trong các tài liệu chính thức của Khmer Đỏ. 

Chính Pol Pot đã nhiều lần tuyên bố điều này. 

Điều thú vị là, quyết định của Hà Nội đã được ghi nhớ ở Phnom Penh ngay cả trong những năm 1980, khi một quan chức cấp cao trong hệ thống chính quyền Phnom Penh, với tư cách là thư ký điều hành của Mặt trận Thống nhất Cứu quốc Campuchia thân Việt Nam, Chan Ven, đã có quan điểm rằng vào năm 1953, "người Việt Nam đã hành động sai trái khi để chúng tôi một mình đối mặt với chế độ cầm quyền" (trò chuyện với Chan Ven, Phnom Penh, ngày 15 tháng 7 năm 1984).

Những sự kiện ở Đông Dương năm 1954 đánh dấu sự khởi đầu của một giai đoạn mới trong quan hệ giữa những người cộng sản Khmer và Việt Nam. 

Mối quan hệ đối tác chặt chẽ giai đoạn 1949-1953 nhanh chóng tan thành mây khói, và Đảng Nhân dân Cách mạng Campuchia (KPRP), vốn đã mất đi một số lượng đáng kể thành viên, đã phải hoạt động bí mật và nằm ngoài tầm kiểm soát của Hà Nội trong nhiều năm. 

Các nhà lãnh đạo Bắc Việt, những người đang chuẩn bị cho một cuộc đấu tranh vũ trang mới ở miền Nam, đã tìm thấy ở Sihanouk, với luận điệu chống đế quốc và chống Mỹ, một đồng minh quan trọng hơn nhiều so với KPRP. 

Hơn nữa, Sihanouk có quyền lực thực sự, đặt cược vào liên minh với Sihanouk, người không chỉ chỉ trích Hoa Kỳ mà còn cho phép Bắc Việt Nam sử dụng lãnh thổ của mình để xây dựng các căn cứ hậu phương trên cái gọi là Đường mòn Hồ Chí Minh và thậm chí để vận chuyển đạn dược và vũ khí cho cuộc chiến ở miền Nam thông qua cảng Sihanoukville của Campuchia.

 Việt Nam đã làm hết sức mình để củng cố chế độ này, và tìm mọi cách để phá vỡ mọi kế hoạch của những người cộng sản địa phương chống lại Sihanouk. 

 Bắc Việt Nam thậm chí còn cố gắng không cho phép những người cộng sản Khmer rời Hà Nội sang Campuchia để làm việc bất hợp pháp tại quê nhà, và cố gắng giữ họ giữ các chức vụ chính thức khác nhau tại Việt.

Về những người cộng sản hoạt động trên lãnh thổ Campuchia, tổ chức bí mật của họ đã tan rã thành các phe phái khá biệt lập dưới áp lực nặng nề từ chính quyền, và các lãnh đạo bất hợp pháp của họ lang thang khắp đất nước từ địa chỉ bí mật này sang địa chỉ bí mật khác khi hết đường lui. 

Theo lời khai Tep Khen, cựu đại sứ của chế độ Heng Samrin tại Hà Nội, tất cả tài liệu của đảng đều vừa vặn trong một chiếc cặp sách, mà tổng bí thư Tou Samut và hai vệ sĩ của ông mang theo khi di chuyển giữa các quốc gia.

Sự hỗn loạn đang lan tràn trong nội bộ đảng và việc thiếu sự kiểm soát nghiêm ngặt từ phía đảng Việt Nam đã mang đến cho Saloth Sar (sau này lấy bí danh cách mạng là Pol Pot), người đã trở về từ Pháp, và những người bạn cấp tiến từng học cùng ông ta ở đó, những cơ hội to lớn để thăng tiến lên những vị trí cao nhất trong tổ chức bị cô lập và gần như bị phá hủy.

Sự phản bội của Sieu Heng không ảnh hưởng nghiêm trọng đến họ, bởi vì họ thuộc về một nhánh của đảng ở thành thị, do Tou Samut đứng đầu. 

Pol Pot thăng tiến rất nhanh, thực sự lãnh đạo đảng, hay chính xác hơn là những gì còn lại của nó bắt đầu năm 1960.

Pol Pot đã đảm bảo rằng đánh giá của ông về tình hình trong nước và quan điểm của ông về chiến thuật và chiến lược đấu tranh chính trị được chấp nhận làm cơ sở để soạn thảo một chương trình mới của KPRP. 

Chương trình này tuyên bố mục tiêu chính của đảng là thực hiện một cuộc cách mạng dân tộc dân chủ, tức là cuộc đấu tranh lật đổ chế độ hiện hành trong nước, một chính sách đi ngược lại lợi ích của Hà Nội. 

Đại hội đã thông qua Hiến chương mới và thành lập Ban Chấp hành Trung ương mới, trong đó Pol Pot đảm nhận trách nhiệm Phó Chủ tịch Đảng. 

Sự phổ biến của nhân sự mới đã được củng cố tại Đại hội Đảng tiếp theo, diễn ra vào tháng 1 năm 1963. 

Đại hội cũng được tổ chức bí mật tại một địa điểm bí mật và theo những người cộng sản kỳ cựu, chỉ có không quá 20 người tham dự.

Trong cuộc họp này, một Ủy ban Trung ương mới, trong đó những người cấp tiến trẻ tuổi nắm giữ 1/3 trong tổng số 12 chức vụ, đã được bầu. Bản thân Pol Pot đã đảm nhiệm chức vụ Tổng Bí thư, và Ieng Sary trở thành thành viên của Ban Thường vụ.

Bất ngờ đối với người Việt Nam, Pol Pot sau đó đã đổi tên đảng: từ Đảng Nhân dân Cách mạng thành Đảng Cộng sản Campuchia hay CPK.

Rất lâu sau đó, khi giải thích lý do đổi tên, Pol Pot tuyên bố rằng “Đảng Cộng sản Đông Dương và hậu duệ của nó là Đảng Nhân dân Cách mạng Campuchia (KPRP) đã được Việt Nam thành lập đúng lúc để chiếm đóng đất Campuchia và Lào” 

Trong một thời gian dài, Việt Nam đã bình tĩnh theo dõi những thay đổi trong tổ chức cộng sản Khmer, không can thiệp vào công việc của họ.

Nhưng Pol Pot là một “kẻ xa lạ” đối với các nhà lãnh đạo Hà Nội, và thật khó để tưởng tượng rằng để hàn gắn mối quan hệ với Ieng Sary, một người cũng “xa lạ” không kém với Hà Nội. Rất có thể, Việt Nam đã không kiểm soát chặt chẽ các nhà lãnh đạo cộng sản Khmer.

Sự thờ ơ này đối với những người cộng sản Khmer bắt đầu thay đổi vào giữa những năm 1960, khi Hà Nội nhận ra rằng sự ủng hộ của Sihanouk đối với chính sách Bắc Việt đang ngày càng trở nên mong manh. 

Những lời chỉ trích về tình hữu nghị với Hà Nội thay mặt cho các tướng lĩnh quyền lực Lon Nol và Sirik Matak ngày càng mạnh mẽ hơn ở Phnom Penh. Trong những điều kiện như vậy, người Việt Nam lại nhớ đến những đồng minh tự nhiên của họ – những người cộng sản Khmer.

Tuy nhiên, về mặt này, họ đã phải đối mặt với rất nhiều vấn đề bất ngờ. Vấn đề chính là do sự giám sát rõ ràng, những người giữ các chức vụ cao nhất của Đảng Cộng sản Khmer ít được người Việt Nam biết đến, và không thể tránh khỏi bị nghi ngờ vì họ được đào tạo ở Pháp, thay vì ở Hà Nội.

 Bên cạnh đó, phần lớn trong số họ đã không tham gia vào cuộc chiến tranh chống thực dân và không bị kiểm tra lòng trung thành "với người anh cả".

Nhưng lý do quan trọng nhất là họ khá công khai chỉ trích chính sách của Bắc Việt Nam đối với chế độ cầm quyền Campuchia. Không giống như những người tiền nhiệm ở vị trí cao nhất trong đảng, Pol Pot kiên quyết bảo vệ đường lối rằng những người cộng sản Khmer nên hành động độc lập, thực hiện mục đích và lợi ích của riêng mình trước hết, và “nên thực hiện chính sách độc lập, đặc biệt về những vấn đề cơ bản của đấu tranh cách mạng, lý luận và chiến thuật.”

Năm 1966, Đại sứ quán Liên Xô tại Phnom Penh bắt đầu nhận được thông tin rằng “Đảng Cộng sản đang chuẩn bị cho quần chúng một cuộc nổi dậy vũ trang” 

Lo ngại rằng "người em" thực sự đang vượt khỏi tầm kiểm soát và gác lại lợi ích của Bắc Việt Nam, Hà Nội quyết định hành động theo hai hướng: hướng thứ nhất là tái bố trí và đưa những người cần thiết vào Đảng Cộng sản Campuchia – những người cộng sản Khmer đã từng học tập và sinh sống tại Việt Nam. 

Họ sẽ được tuyển dụng vào các tổ chức đảng Campuchia với mục đích củng cố nhân sự cho đảng. Theo các tài liệu lưu trữ năm 1965, lần đầu tiên sau nhiều năm, “nhóm cộng sản Campuchia đã được chuyển đến miền Nam Việt Nam để chuẩn bị cho cuộc chiến tranh bùng nổ ở Campuchia.”

Một hướng tiếp cận khác của Việt Nam không phải là tham gia vào cuộc xung đột với chính quyền đảng cộng sản mới ở Phnom Penh, mà là thể hiện sự ủng hộ nhất định đối với một nhóm cầm quyền trong Đảng Cộng sản Campuchia (CPK). 

Không giống như những năm trước, không có gì được đề cập đến vai trò tiến bộ của Sihanouk. 

Tuyên bố rằng “cuộc đấu tranh của những người cộng sản Khmer sẽ thắng lợi” cũng là một bất ngờ. 

Hà Nội đứng trước một tình thế tiến thoái lưỡng nan: hoặc là thành lập một tổ chức cộng sản mới ở Campuchia với đội ngũ nhân sự được đào tạo ở miền Bắc Việt Nam, hoặc là đưa những “người cần thiết” vào các vị trí cơ bản trong Đảng Cộng sản hiện có và công nhận, dù chỉ tạm thời, một Pol Pot không mấy tin cậy, là lãnh đạo cộng sản hợp pháp của đảng anh em.

Các chính trị gia Việt Nam đã chọn phương án thứ hai, vì mục đích của họ là củng cố lực lượng cộng sản ở Campuchia, thay vì làm suy yếu họ bằng sự chia rẽ nội bộ. Hơn nữa, không có gì đảm bảo rằng tổ chức thân Việt Nam do Sơn Ngọc Minh lãnh đạo - người rất tuân thủ lợi ích của Hà Nội - sẽ hùng mạnh và đông đảo hơn đảng của Pol Pot. 

Một sự kiện nổi tiếng cho thấy Sơn Ngọc Minh không được lòng những người cộng sản Khmer như thế nào. Keo Meas, một trong những cựu chiến binh, đã công khai cáo buộc Sơn Ngọc Minh “trở nên béo bở trong an ninh trong khi những người trung thành với đảng bị thanh trừng”

Ung Khon San, Phó Chủ tịch Nội vụ Hội đồng Bộ trưởng Campuchia, đã nói với các đại diện Liên Xô vào thời điểm đó về sự tham gia tích cực của Bắc Kinh vào việc kích động các hoạt động nổi loạn. 

Ông nói rằng "phiến quân được trang bị vũ khí hiện đại do Trung Quốc sản xuất (súng trường tự động, súng phóng lựu và súng cối 81 mm)... những vũ khí này được tìm thấy trong các hộp thư gửi đến nhà máy dệt ở Battambang, nơi các chuyên gia Trung Quốc đang làm việc".

Người ta không thể không thừa nhận rằng bên cạnh chuyến đi Bắc Kinh năm 1966, Pol Pot đã bày tỏ mong muốn được gặp đại diện của Đại sứ quán Liên Xô tại Phnom Penh, mong muốn nhận được sự hỗ trợ từ Moscow. Mặc dù cuộc họp đã diễn ra, Pol Pot vẫn không hài lòng khi một quan chức đại sứ quán không phải cấp cao được cử đến dự cuộc họp cùng ông ta—bí thư thứ ba của đại sứ quán Liên Xô.

Những hy vọng của Đảng Cộng sản Campuchia (CPK) về sự hỗ trợ của Liên Xô là không chính đáng và không thể được biện minh bởi vì các đại diện Liên Xô hầu như không có thông tin đáng kể nào về CPK (cuộc trò chuyện với Yuri Myakotnykh, Barvikha, ngày 14 tháng 8 năm 1993).

Điều tối đa mà đại sứ quán Liên Xô có thể làm vào thời điểm đó "là cử một giảng viên đến các đại diện của các lực lượng cánh tả để giảng một khóa học về các vấn đề kinh tế xã hội của Campuchia" 

Vì vậy, giờ đây chúng ta có thể nói rằng cuộc tiếp xúc của Pol Pot với các đại diện Liên Xô tại Phnom Penh đã diễn ra không đúng lúc, không đúng chỗ.

Có lẽ nếu cuộc tiếp xúc đó diễn ra một chút sau đó, vào những năm 1969-1970, khi Moscow cuối cùng cũng quyết định phải làm gì ở Đông Dương, kết quả của cuộc tiếp xúc này sẽ có lợi hơn cho nhà lãnh đạo cộng sản Khmer.

Việc không thiết lập được liên lạc với Moscow không làm suy yếu vị thế của Pol Pot, vì ông ta có Bắc Kinh và Hà Nội hậu thuẫn. 

Để củng cố sự ủng hộ từ Hà Nội, ông ta thậm chí còn thể hiện sự sẵn sàng cho một liên minh chặt chẽ và “tình đoàn kết đặc biệt” với VNDCCH: Pol Pot đã giới thiệu Nuon Chea—một người được tin cậy ở Hà Nội, mà Lê Duẩn, lãnh đạo của những người cộng sản Việt Nam, trong một cuộc trò chuyện với đại sứ Liên Xô, đã gọi là một chính trị gia có “khuynh hướng ủng hộ Việt Nam – là người giữ chức vụ quan trọng thứ hai trong đảng. Nói về Nuon Chea, Lê Duẩn nói rằng “ông ấy thực sự là người của chúng tôi và là bạn thân của tôi” 

Sự thỏa hiệp với Hà Nội cho phép Pol Pot duy trì quyền lực của mình trong lãnh đạo đảng, và cung cấp viện trợ vật chất và quân sự cho các nhóm chiến đấu, mà ông ta gọi là Quân đội Cách mạng. Trong giai đoạn 1968-1970, đội quân này đã tiến hành các hoạt động không thành công chống lại các lực lượng của chế độ cầm quyền, chịu tổn thất nặng nề, và không có chút hy vọng nào lên nắm quyền.

Một cơ hội lớn cho Pol Pot và những người cộng sản Khmer đã đến vào tháng 3 năm 1970. Kẻ thù lâu năm của họ - nhà lãnh đạo Campuchia, Hoàng thân Sihanouk - đã bị lật đổ trong một cuộc đảo chính quân sự vào ngày 18 tháng 3 năm 1970.

 Ông ta phải tham gia vào một liên minh quân sự-chính trị với những người cộng sản để giành lại quyền lực. Điều này đã trở thành một bước ngoặt đối với những người cộng sản; trong mắt hàng ngàn nông dân, Khmer Đỏ đã chuyển từ kẻ thù của Sihanouk thành người bảo vệ ông ta.

 Quân đội cách mạng bắt đầu lớn mạnh, và các căn cứ của cộng sản trong quần chúng tăng lên đáng kể.

Các mục tiêu tái tổ chức thuần túy cộng sản đã bị gạt sang một bên vào lúc này, và những khẩu hiệu về việc bảo vệ nguyên thủ quốc gia hợp pháp và nền độc lập dân tộc được nêu lên hàng đầu.

Năm 1975 đã trở thành một bước ngoặt quan trọng trong quan hệ giữa Phnom Penh và Hà Nội. 

Sau khi Phnom Penh bị cộng sản Khmer chiếm đóng, và Sài Gòn bị Việt Nam Cộng sản tiếp quản, tình hình Đông Dương đã thay đổi đáng kể. 

Các nhà lãnh đạo Bắc Việt đã thực hiện thành công một trong những chỉ thị chính của Hồ Chí Minh: họ thống nhất toàn bộ Việt Nam dưới quyền lực của Hà Nội và tiến gần đến việc hiện thực hóa một mục tiêu khác trong di chúc được cho là của ông - thành lập một liên bang các nhà nước xã hội chủ nghĩa Đông Dương dưới quyền thống trị của Việt Nam. 

Nhưng điều bất ngờ là không giống như "Pathet Lào" và Kaysone Phomvihan, Pol Pot và giới lãnh đạo Khmer đã kiên quyết từ chối bất kỳ hình thức "quan hệ đặc biệt" nào với Hà Nội. 

Chuyến thăm Hà Nội của Pol Pot vào tháng 6 năm 1975 chủ yếu là một sự kiện mang tính nghi thức.

Pol Pot đã đưa ra những câu nói mang tính nghi lễ như "nếu không có sự giúp đỡ và hỗ trợ của Đảng Lao động Việt Nam, chúng ta không thể giành được chiến thắng;" bày tỏ lòng biết ơn đối với "những người anh em ở Bắc và Nam Việt Nam;"đặc biệt ghi nhận sự hỗ trợ của Việt Nam trong “cuộc tấn công lớn cuối cùng vào mùa khô năm 1975, khi chúng tôi gặp phải những khó khăn đáng kể” 

Nhà lãnh đạo Khmer không đề cập đến việc thiết lập quan hệ đặc biệt với Việt Nam như người Việt Nam mong đợi.

Hơn nữa, khi trở về Phnom Penh, Pol Pot tuyên bố: “chúng tôi đã giành được một chiến thắng hoàn toàn, dứt khoát và trong sạch, nghĩa là chúng tôi đã giành được nó mà không có bất kỳ liên hệ hay sự can thiệp nào của nước ngoài… chúng tôi đã tiến hành cuộc đấu tranh cách mạng dựa trên các nguyên tắc độc lập, chủ quyền và tự chủ”

(Còn tiếp)