TƯƠNG LAI NÀO CHO NƯỚC NGA
I. TỔNG QUAN ĐỊA CHÍNH TRỊ: NGA Ở NGÃ BA LỊCH SỬ
Kể từ khi Liên Xô tan rã năm 1991, Nga đã nỗ lực tái định hình bản thân như một cường quốc toàn cầu, không chỉ bằng sức mạnh quân sự mà còn thông qua năng lượng, ảnh hưởng chính trị, và mạng lưới liên minh mới. Tuy nhiên, cuộc chiến Ukraine – cùng với làn sóng trừng phạt khắc nghiệt từ phương Tây – đã đặt nước Nga vào tình thế bị cô lập toàn diện và buộc thế giới phải đặt câu hỏi: Nga đang đi về đâu?
Không chỉ là tương lai của một quốc gia, câu hỏi này liên quan trực tiếp đến cục diện thế giới, trật tự đa cực mới, và sự dịch chuyển quyền lực toàn cầu trong thế kỷ 21.
II. CHIẾN LƯỢC SINH TỒN CỦA NGA: SỰ TRỞ LẠI CỦA "PHÁO ĐÀI"
1. “Pháo đài Nga” – Định hình lại bản sắc quốc gia
Sau năm 2014 (sáp nhập Crimea), Nga dần tự xây dựng hình ảnh một “pháo đài bị bao vây”: chống lại phương Tây, bài trừ toàn cầu hóa, và khơi dậy chủ nghĩa dân tộc kiểu mới. Mô hình này tuy giúp củng cố quyền lực nội bộ, nhưng lại hạn chế nghiêm trọng khả năng hội nhập, sáng tạo và chuyển đổi cơ cấu kinh tế.
2. Cấu trúc quyền lực siêu tập trung – Vũ khí hóa nhà nước
Chế độ Putin hiện nay là một dạng “chính thể bảo hộ chuyên chế”, nơi nhà nước kiểm soát hầu hết các lĩnh vực từ tài nguyên, truyền thông đến pháp quyền. Mô hình này cho phép phản ứng nhanh trong ngắn hạn, nhưng thiếu khả năng thích nghi trước thay đổi dài hạn – một nhược điểm chí tử trong bối cảnh thế giới số và kinh tế tri thức.
III. YẾU TỐ NỘI TẠI: CƠ THỂ GIÀ CỖI, CŨ KỸ TRONG THẾ GIỚI MỚI
1. Cấu trúc kinh tế lỗi thời – Lệ thuộc tài nguyên
80% nguồn thu ngân sách Nga vẫn đến từ dầu khí và xuất khẩu nguyên liệu thô. Khi thế giới chuyển dịch sang năng lượng tái tạo và giảm phát thải, nền kinh tế Nga sẽ trở nên ngày càng lỗi thời. Công nghiệp chế tạo và công nghệ cao gần như bị tụt hậu, đặc biệt sau làn sóng doanh nghiệp phương Tây rút khỏi thị trường Nga sau 2022.
2. Khủng hoảng dân số và di cư chất xám
Nga đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng dân số quy mô lớn: dân số già hóa nhanh, tỷ lệ sinh thấp, và làn sóng di cư trí thức sau chiến tranh Ukraine càng đẩy nhanh quá trình suy yếu nhân lực. Việc mất đi các kỹ sư, lập trình viên, nhà khoa học là mất mát không thể thay thế trong thế kỷ công nghệ số.
IV. MẶT TRẬN NGOẠI GIAO: CHIẾN LƯỢC KHÉP LẠI HAY MỞ RA?
1. Trật tự toàn cầu và vị thế địa chiến lược của Nga
Nga chiếm 1/9 diện tích đất liền thế giới, trải dài từ Châu Âu sang Châu Á. Tuy nhiên, lợi thế địa lý đang trở thành gánh nặng chiến lược, khi Nga buộc phải phân tán nguồn lực để duy trì ảnh hưởng từ Bắc Cực đến Trung Á, từ vùng Baltic đến Biển Đen.
Trong khi Mỹ củng cố NATO, Trung Quốc trỗi dậy như đối thủ chiến lược toàn cầu, thì Nga bị ép phải lựa chọn: hoặc trở thành “tiểu Trung Quốc” phụ thuộc, hoặc chấp nhận tái lập quan hệ với phương Tây từ thế yếu.
2. Khối BRICS và mô hình liên minh thay thế
Nga đặt nhiều kỳ vọng vào BRICS+, SCO và Liên minh Á-Âu như là trục thay thế G7. Tuy nhiên, sự thiếu liên kết thể chế, mâu thuẫn lợi ích giữa các thành viên (như Ấn Độ - Trung Quốc), và khoảng cách phát triển khiến những khối này khó trở thành đối trọng thực sự.
V. BA KỊCH BẢN CHIẾN LƯỢC CHO TƯƠNG LAI NGA
1. Kịch bản “suy tàn dần dần”: Nga trượt khỏi vị trí cường quốc
Nếu tiếp tục hướng đi hiện tại: đóng cửa kinh tế, đàn áp tự do, theo đuổi các cuộc xung đột tiêu hao – Nga sẽ giống như một phiên bản Iran mở rộng: có vũ khí, có dầu, nhưng bị cô lập và mất ảnh hưởng thực tế.
Hệ quả: GDP tụt hậu, tài sản nhà nước bị hao mòn, liên bang Nga có nguy cơ tan rã nội bộ tại các vùng dân tộc thiểu số.
2. Kịch bản “trật tự thay đổi”: Nga sống sót trong thế giới đa cực
Nếu thế giới tiếp tục phân cực, Mỹ - Trung - Nga hình thành ba cực quyền lực riêng biệt, Nga có thể duy trì vai trò như một “đối tác lựa chọn” ở Trung Á, Châu Phi và Trung Đông. Tuy không trở lại vị trí như thời Liên Xô, nhưng đủ sức ảnh hưởng để duy trì thể chế hiện tại.
Đây là kịch bản ổn định cho trung hạn, song phụ thuộc vào khả năng mặc cả và sống chung với các thế lực lớn khác, đặc biệt là Trung Quốc.
3. Kịch bản “cải cách chiến lược”: Nga hòa giải với thế giới
Kịch bản này đòi hỏi: chuyển đổi lãnh đạo, kết thúc chiến tranh Ukraine, tái lập lòng tin với EU – NATO, và thực hiện cải cách chính trị - pháp quyền sâu rộng. Khi đó, Nga có thể trở lại vị trí “cầu nối giữa Âu và Á”, trở thành quốc gia trung lập chiến lược và gắn kết với trật tự toàn cầu mới.
Đây là kịch bản tốt nhất nhưng ít khả thi nhất dưới chế độ hiện tại.
VI. KẾT LUẬN: NGA – VĨ ĐẠI HAY CÔ LẬP?
Lịch sử Nga là lịch sử của những bước ngoặt lớn, từ Sa hoàng, cách mạng Bolshevik đến sự sụp đổ của Liên Xô. Hôm nay, nước Nga lại đang đứng trước một bước ngoặt nữa – liệu họ sẽ lựa chọn cải cách và tái hội nhập, hay co cụm trong hoài niệm và tự cô lập?
Câu trả lời sẽ không chỉ quyết định số phận của hơn 140 triệu người Nga, mà còn ảnh hưởng đến trật tự thế giới trong nhiều thập kỷ tới.
“Một cường quốc không thể sống mãi bằng bóng ma của quá khứ. Trong thế giới mới, sức mạnh không còn nằm ở súng đạn, mà ở tư duy, thể chế và khả năng thích nghi.”
KS. CA LÊ QUỐC
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét