Cái chết của con trai Stalin

 Cái Chết của Con Trai Stalin

Cái chết của Yakov Dzhugashvili, con trai Joseph Stalin, trong một trại tập trung của Đức 80 năm trước đã được giữ bí mật trong hàng chục năm.

– James Barker | Đăng trên History Today Tập 73 Số 4, tháng 4 năm 2023

Ngay sau khi Đức Quốc xã bị đánh bại vào tháng 5 năm 1945, các điệp viên tình báo quân sự Đồng minh đã phát hiện ra một thùng chứa các tài liệu tuyệt mật trong vườn của một nhà ngoại giao cấp cao của Đức. Một bộ tài liệu được ghi lại bằng microfilm có chứa báo cáo về vụ lính canh SS bắn chết một tù binh chiến tranh Liên Xô tại trại tập trung Sachsenhausen vào ngày 14 tháng 4 năm 1943. Nạn nhân là một trung úy pháo binh 36 tuổi của Hồng quân tên là Yakov Dzhugashvili.

Cái chết của một người lính Liên Xô trong thời gian bị Đức Quốc xã giam giữ không có gì đáng chú ý. Trong 12 tháng đầu tiên của cuộc xâm lược Liên Xô của Adolf Hitler, ước tính có khoảng 2,8 triệu tù nhân Hồng quân đã chết vì đói, rét và bệnh tật khi nằm trong tay quân Đức. Tuy nhiên, như báo cáo của SS đã nêu rõ, Yakov Dzhugashvili không phải là một tù nhân bình thường. Ông là con trai cả của Joseph Vissarionovich Dzhugashvili, được thế giới biết đến nhiều hơn với cái tên Joseph Stalin.

Nhận thức được tầm quan trọng của cái chết của một tù nhân có địa vị cao như vậy khi bị giam giữ, chỉ huy SS Heinrich Himmler đã chuyển báo cáo cho Bộ trưởng Ngoại giao Joachim Ribbentrop vào ngày 22 tháng 4 năm 1943, tuyên bố rằng Dzhugashvili đã chết khi đang cố gắng trốn thoát. Ribbentrop đã thận trọng quyết định không công bố tin tức này cho báo chí Đức Quốc xã và báo cáo đã được lưu trữ đúng quy định. Nếu nó không bị chuyển khỏi Berlin vào tháng cuối cùng của cuộc chiến ở châu Âu cùng với các tài liệu nhà nước khác của Đức, báo cáo của Himmler có thể đã không bao giờ được lưu giữ. Sau khi rơi vào tay quân Đồng minh, nó được gửi đến London để kiểm tra kỹ lưỡng.

Bộ Ngoại giao Anh không biết nhiều về người con cả của Stalin. Dzhugashvili sinh tháng 3 năm 1907, là con của người vợ đầu tiên của Stalin, Ekaterina nhũ danh Svanidze. Ekaterina qua đời vì bệnh lao khi cậu bé mới chỉ vài tháng tuổi, để lại cậu bé cho một người dì ở Georgia chăm sóc. Hai cha con không gặp lại nhau cho đến gần bốn năm sau Cách mạng Tháng Mười năm 1917, khi đó Stalin đã là một ngôi sao đang lên trong chế độ Bolshevik.

Khi đến Moscow đoàn tụ với cha, Yakov, lúc đó 14 tuổi, hầu như không nói được một từ tiếng Nga nào. Stalin coi con trai mình là một kẻ yếu đuối, không xứng đáng với tình cảm hay sự tôn trọng của ông. Khi được biết Yakov đã cố tự tử bằng súng lục vì một mối tình không hạnh phúc, Stalin đã thốt lên một cách khinh bỉ: "Nó thậm chí còn không thể bắn trúng!" Điểm sáng duy nhất trong cuộc đời Yakov là người vợ thứ hai của cha mình, Nadezhda Alliluyeva. Yakov coi Nadezhda, người chỉ hơn mình sáu tuổi, giống như một người chị tận tụy hơn là một người mẹ kế. Tháng 11 năm 1932, bà tự tử. Một số người thì thầm rằng nguyên nhân là do bà tuyệt vọng trước ảnh hưởng của những chính sách tàn bạo của Stalin đối với nhân dân Liên Xô; những người khác thầm nghĩ rằng đó là do bà cảm thấy ghê tởm chồng mình.

Cái chết của Nadezhda, Yakov mất đi một đồng minh quan trọng trong vòng thân cận của cha mình, cũng như một người bạn thân thiết. Vài năm sau, ông đã thoát khỏi sự bắt nạt của Stalin bằng cách gia nhập Hồng quân. Động thái này đã dẫn đến những hậu quả tai hại. Ngay sau khi Đức Quốc xã bắt đầu cuộc xâm lược Liên Xô vào ngày 22 tháng 6 năm 1941, đơn vị pháo binh của ông đã bị tiêu diệt và ông bị bắt làm tù binh. Sau khi xác định được danh tính của Yakov, những kẻ bắt giữ ông đã hân hoan thông báo tin tức này với thế giới. Tuy nhiên, ông kiên quyết chống lại mọi nỗ lực của chúng nhằm buộc ông phải lên án chế độ của cha mình.

Đầu năm 1943, quân Đức đề nghị đổi Yakov lấy Thống chế Friedrich Paulus, người bị Hồng quân bắt giữ tại Stalingrad. Stalin được cho là đã từ chối lời đề nghị này, nói rằng: "Tôi sẽ không đổi một Thống chế lấy một Trung úy." Lúc này, Dzhugashvili đang bị giam giữ tại trại tập trung Sachsenhausen ngoại ô Berlin, trong một khu nhà đặc biệt dành cho "những người nổi tiếng" và những người Đồng minh ngoan cố vượt ngục. Tại đây, ông ở chung một túp lều với một sĩ quan Liên Xô khác, Vassily Kokodin, cháu trai của Bộ trưởng Ngoại giao dưới thời Stalin, Vyacheslav Molotov, và bốn tù binh chiến tranh người Anh.

So với điều kiện sống của những tù nhân khác tại Sachsenhausen, nơi ở của họ khá thoải mái. Tuy nhiên, báo cáo của SS về cái chết của Yakov đã đề cập đến những bất đồng thường xuyên giữa hai tù nhân Liên Xô và những người bạn đồng hành người Anh miễn cưỡng của họ, khiến ông vô cùng suy sụp. Giọt nước tràn ly dường như là lời buộc tội từ phía người Anh rằng Dzhugashvili và Kokodin đã cố tình làm ô uế nhà vệ sinh công cộng. Ngay trước khi màn đêm buông xuống ngày 14 tháng 4 năm 1943, Yakov sải bước ra khỏi túp lều của mình, tiến về phía hàng rào dây thép gai điện bao quanh. Theo báo cáo của SS, một lính gác đã ra lệnh cho anh ta dừng lại. Khi anh ta từ chối, tên lính gác, tuân thủ lệnh thường trực, đã nổ súng, giết chết anh ta ngay lập tức. Hành động của Yakov giống như một người đàn ông đang muốn tự tử.

Trong khi các quan chức ở Whitehall chờ đợi bản dịch đầy đủ báo cáo của SS, họ đã thảo luận với các nhà ngoại giao Hoa Kỳ về ý tưởng thông báo cho Stalin về cái chết của con trai ông. Hội nghị giữa Stalin, Winston Churchill và Harry Truman tại Potsdam vào tháng 7 năm 1945 dường như là lý tưởng cho mục đích này. Tuy nhiên, sau khi nghiên cứu toàn bộ tài liệu, Bộ Ngoại giao đã nhanh chóng hủy bỏ kế hoạch, với một nhà ngoại giao kết luận rằng ông và các đồng nghiệp "không nghĩ rằng bằng chứng sẽ mang lại cho [Stalin] bất kỳ sự an ủi nào và việc lôi kéo sự chú ý vào những bất đồng Anh-Nga trước cái chết của con trai ông ta là điều hiển nhiên đối với chúng tôi."

Hồ sơ về Dzhugashvili đã bị đóng lại và nội dung của nó sẽ vẫn là bí mật cho đến khi được giải mật ba chục năm sau đó. Liệu Stalin có bao giờ phát hiện ra cái chết của con trai mình không? Vào tháng 1 năm 1951, tờ Daily Telegraph đã đăng một bài báo về "một nhiệm vụ kỳ lạ của các điệp viên Nga ở Đức" nhằm điều tra sự mất tích của Yakov, với phần thưởng một triệu rúp cho một manh mối chắc chắn. Không có bài báo tiếp theo nào được xuất hiện.

Joseph Stalin qua đời vào tháng 3 năm 1953, hưởng thọ 75 tuổi, để lại rất ít bằng chứng cho thấy ông thương tiếc cái chết của đứa con cả của mình cũng như không thương tiếc những người đã thiệt mạng khi ông cai trị Liên Xô.

https://www.historytoday.com/archive/history-matters/death-stalins-son

––––––––––––––––––––––––––

Con trai của Joseph Stalin, Yakov Dzhugashvili, sau khi bị bắt tại một sân bay Đức, năm 1941. Alamy.