“TRÍ THỨC KHÔNG BỊ VÔ SẢN HÓA – HỌ ĐANG VÔ SẢN HÓA CẢ THẾ GIỚI”
Lời tiên đoán sai lớn nhất của Marx và bài học đắt giá nhất của thế kỷ 21
Năm 1867, trong Tư bản luận (Tập 1, chương 25), Marx viết rất rõ:
“Cùng với sự tích lũy tư bản không ngừng, một mặt là sự giàu có tập trung ở một cực, mặt kia là sự tích lũy nghèo khổ, cực khổ, nô dịch, ngu dốt, dã man và thoái hóa đạo đức ở cực đối lập – tức là ở phía giai cấp tạo ra chính sản phẩm của mình dưới dạng tư bản.”
Ông tin rằng các tầng lớp trung gian (tiểu tư sản, trí thức, kỹ sư, nhà khoa học…) cuối cùng sẽ bị cuốn xuống đáy xã hội, trở thành một bộ phận của giai cấp vô sản đông đảo và cùng khổ.
158 năm sau, năm 2025, thực tế đã diễn ra ngược lại một cách tàn nhẫn và ngoạn mục.
Lao động chân tay bị robot và tự động hóa quét sạch việc làm.
Lao động trí óc – những người thiết kế robot, viết thuật toán và huấn luyện AI – trở thành tầng lớp siêu giàu mới, nắm giữ quyền lực kinh tế và chính trị lớn hơn bất kỳ nhà tư bản công nghiệp nào trong lịch sử.
Bằng chứng không thể chối cãi (dữ liệu cập nhật tháng 12/2025)
- Elon Musk, xuất thân kỹ sư vật lý và kinh tế, hiện sở hữu khối tài sản cá nhân hơn 420 tỷ USD, kiểm soát ba công ty có tổng vốn hóa vượt 1.600 tỷ USD (Tesla, SpaceX, xAI + X).
- Jensen Huang, kỹ sư điện gốc Đài Loan, đưa Nvidia lên vốn hóa 4,3 nghìn tỷ USD – công ty duy nhất kiểm soát 80–90 % thị trường chip AI toàn cầu.
- Sam Altman, dù không sở hữu cổ phần lớn tại OpenAI, vẫn có ảnh hưởng quyết định đến một tổ chức hiện được định giá 500 tỷ USD và đang định hình lại toàn bộ nền kinh tế tri thức.
- Mark Zuckerberg kiểm soát nền tảng mà gần 4 tỷ người – hơn nửa nhân loại – sử dụng hàng ngày.
Họ không sở hữu mỏ than, nhà máy thép hay đất đai rộng lớn.
Họ sở hữu dữ liệu, thuật toán, mô hình AI và bằng sáng chế – những tư liệu sản xuất mới có giá trị lớn hơn mọi nhà máy thế kỷ 19 cộng lại.
Trong khi đó:
- Foxconn từng cắt giảm hơn 60.000 công nhân chỉ trong vài năm nhờ robot (2016–2020).
- Nhà máy Tesla Thượng Hải hiện vận hành với mật độ robot cao nhất thế giới: hàng nghìn robot công nghiệp và hàng trăm robot Optimus chỉ cần vài trăm kỹ sư giám sát để sản xuất gần 2 triệu xe mỗi năm.
- Một kỹ sư AI cấp cao tại Thung lũng Silicon năm 2025 có tổng thu nhập trung bình 650.000–950.000 USD/năm, cá nhân xuất sắc nhất vượt mốc 1,5 triệu USD (Levels.fyi, Glassdoor, Blind – tháng 12/2025).
Một dòng code của họ có thể tạo ra hàng chục tỷ USD giá trị thị trường chỉ trong một đêm.
Marx đúng ở một nửa: máy móc và tự động hóa thực sự đang hủy diệt hàng loạt việc làm.
Nhưng ông sai chết người ở nửa còn lại: người hưởng lợi không phải là giai cấp công nhân, mà chính là những trí thức tạo ra và kiểm soát công nghệ tự động hóa ấy.
Thực tế 2025 đã chứng minh:
Lao động chân tay bị vô sản hóa hoàn toàn – họ không chỉ mất việc làm, mà còn mất cả tương lai.
Lao động trí óc không bị vô sản hóa – họ trở thành giai cấp tư bản mới, siêu giai cấp mới, nắm giữ tư liệu sản xuất then chốt của thời đại: trí tuệ nhân tạo và dữ liệu.
Marx không sai vì ác ý.
Ông sai vì không thể hình dung được một thế giới mà trí tuệ con người, khi được nhân lên hàng triệu lần bởi máy tính và AI, trở thành lực lượng sản xuất mạnh hơn cơ bắp hàng triệu lần.
Kết quả là:
Không có cuộc cách mạng vô sản nào nổ ra.
Thay vào đó, chúng ta đang chứng kiến một cuộc cách mạng trí tuệ thầm lặng nhưng tàn bạo hơn: một nhóm rất nhỏ những người sở hữu trí tuệ xuất chúng đang vô sản hóa phần còn lại của nhân loại.
Lý tưởng đẹp đẽ nhất của Marx – rằng giai cấp công nhân sẽ thức tỉnh, đoàn kết và lật đổ tư bản – đã không xảy ra theo cách ông tưởng tượng.
Thay vào đó, chính trí thức công nghệ đã tự nâng mình lên đỉnh cao quyền lực, và để lại phía dưới là một giai cấp vô sản mới: những người không sở hữu gì ngoài sức lao động đã trở nên thừa thãi.
Đó không phải là thất bại của chủ nghĩa Marx nói chung,
mà là thất bại của một tiên đoán cụ thể:
trí thức không bị vô sản hóa – họ đang vô sản hóa cả thế giới còn lại.
Và đó chính là bài học lớn nhất, đắt giá nhất mà thế kỷ 21 dành cho tất cả chúng ta:
Trong thời đại trí tuệ nhân tạo, kẻ mạnh không phải là người sở hữu nhà máy, mà là người sở hữu trí tuệ và khả năng sáng tạo ra những cỗ máy thông minh hơn chính mình.
Marx đã nhìn thấy tương lai,
nhưng ông không nhìn thấy hết được tương lai đó sẽ thuộc về ai.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét