Dõi
theo diễn biến của lịch sử, khó ai có thể ngờ rằng một người mang dòng máu Việt
trôi nổi sang Trung Quốc lại là người đánh bại quân Nguyên trở thành Hoàng Đế
Trung Hoa.
Lần theo nguồn gốc vị
Hoàng Đế này sẽ thấy có xuất thân từ thời nhà Trần của Đại Việt.
Vào
thời kỳ vua Trần Thái Tông trị vì đã sinh hạ 6 hoàng tử: Trần Quốc Khang, Trần
Hoảng (Vua Trần Thánh Tông sau này), Trần Quang Khải, Trần Nhật Vĩnh, Trần Ích
Tắc và Trần Nhật Duật, cùng hai công chúa là Thiều Dương và Thụy Bảo
Vì Trần Ích Tắc là người
đem cả gia quyến đầu hàng quân Nguyên Mông, nên ngày nay nhiều sách không nói
đến tư chất thông minh của ông; cho rằng ông hèn nhát đầu hàng giặc, nhưng thực
chất không phải như vậy.
Vì sao Trần Ích Tắc đầu
hàng quân Nguyên?
Cuốn Đại Việt sử ký Toàn
thư có viết về Trần Ích Tắc như sau: “Khi
Ích Tắc chưa sinh, vua Thái Tông nằm mộng thấy một vị thần có 3 mắt từ trên
trời xuống nói rằng: Thần bị Thượng Đế trách phạt, xin ký thác vào vua, sau này lại về
phương Bắc. Khi Ích Tắc sinh, giữa trán có vết giống như con
mắt, hình dáng cũng giống như người trong mộng”
Cuốn lịch sử này cũng mô
tả về Trần Ích Tắc là “thông
minh hiếu học, thông hiểu kinh sử, lục nghệ, văn chương nhất đời. Dù nghề vặt
như đá cầu, đánh cờ, không nghề gì không thông thạo; từng mở học đường ở bên
hữu phủ đệ, tập hợp văn sĩ bốn phương cho học tập, cấp cho ăn mặc, đào tạo
thành tài như bọn Mạc Đĩnh Chi ở Bàng Hà, Bùi Phóng ở Hồng Châu v.v… gồm 20
người, đều được dùng cho đời”.
Trong sách “Đông A di sự”
của nhà Trần có ghi chép chi tiết khi Huệ Túc Phu Nhân xem lá số cho Hoàng Thân
Quốc Thích nhà Trần đã nói với vua Trần Thái Tông rằng: “Thiếp xem Tử Vi cho các thiếu
niên trong Hoàng Tộc thấy họ đều là các vị anh hùng xã tắc mai sau. Sự nghiệp
của Quang Khải, Quốc Tuấn mai sau rực rỡ vô cùng. Số của Quốc Tuấn là số của
một vị anh hùng, là bậc thánh nhân chắc không có việc tạo phản đâu. Trong số
các vị thái tử, thiếp
chỉ lo có số của đệ tứ thái tử Trần Ích Tắc thông minh, nhưng sau này hình khắc
lục thân, trôi nổi ”
Trần Ích Tắc là hoàng
tử thứ 5 của vua Thái Tông, nhưng Huệ Túc Phu Nhân lại dùng từ “đệ tứ” có
thể do không tính con đầu Trần Quốc Khang do là con của bà Thuận Thiên với anh
ruột Vua là Trần Liễu.
Trong
khi Hoàng Tộc nhà Trần hầu như ai cũng giỏi võ nghệ, vì kế thừa môn phái võ Đông
A từ thời Trần Tự Viễn (582 – 637), thế nhưng Trần Ích Tắc lại không thích võ
thuật, nhưng về văn thì lại giỏi nhất trong tất cả các hoàng tử con vua Thái
Tông, ông cũng chê bai anh em của mình chỉ là bậc “võ biền”.
Thế nhưng khi quân Nguyên
đánh bại nhà Tống, chuẩn bị tiến đánh Đại Việt, tình thế giang sơn nguy ngập,
vì thế các võ tướng đều rất được trọng dụng. Trong khi đó Trần Ích Tắc lại giỏi
văn nhưng không biết võ thuật cũng như cách bày binh bố trận nên trong được
trọng dụng như những người khác. Chính vì thế mà tâm tật đố cũng như bất bình
của Trần Ích Tắc nổi lên, vì văn tài giỏi nhất trong các hoàng tử nhưng lai
không được trọng dụng.
Năm 1285 đại quân Nguyên
Mông 50 vạn quân tiến đánh Đại Việt, Trần Ích Tắc đưa cả gia quấn ra đầu hàng,
và được phong làm An Nam Quốc Vương. Với ý định sau này khi quân Nguyên Mông
đánh bại nhà Trần thì Trần Ích Tắc sẽ được lên ngôi vua.
Như vậy có thể thấy rằng
Trần Ích Tăng đầu hàng không phải vì hèn nhát sợ giặc như các sách ngày nay hay
mô tả, sách sử từ xưa ghi chép lại cho thấy là do sự đố kỵ khi mà văn tài của
mình không được trọng dụng, vì thế mà đầu hàng quân Nguyên với hy vọng sau này
sẽ được làm vua.
Thế
nhưng quân Đại Việt dưới sự chỉ huy của Quốc công Tiết chế Trần Quốc Tuấn đã
đánh bại đại quân Nguyên Mông. Không chỉ thế, đến năm 1288 quân Nguyên cũng lại
đưa thêm 50 vạn quân đến đánh Đại Việt nhưng cũng lại thảm bại phải chạy trốn
về nước.
Hậu duệ nhà Trần ở Trung
Quốc
Quân Nguyên thua trận,
Trần Ích Tắc mang theo cậu con trai đầu sinh năm 1275 là Trần Hữu Thành cùng
gia đình đến ở Ngạc Châu (nay thuộc tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc), giữ chức quan Hồ
quảng Bình chương Chính sự. Điều này ứng với điềm báo trong giấc mơ vua Trần Thái
Tông khi sinh ra Trần Ích Tắc “Thần bị Thượng Đế trách phạt, xin ký thác vào
vua, sau này lại về
phương Bắc”, việc này cũng diễn ra đúng như dự báo mà Huệ Túc Phu Nhân
báo khi xem lá số tử vi của ông “Trần Ích Tắc thông minh, nhưng sau này
hình khắc lục thân, trôi nổi”.
Ở phương bắc, Trần Ích
Tắc sinh được thêm người con thứ đặt tên là Trần Hữu Lượng, nhưng đến đây có sự
mâu thuẫn trong sử sách nhà Minh và Đại Việt.
Theo Minh sử thì Trần Hữu
Lượng sinh ở tỉnh Hồ Bắc trong già đình đánh cá, ông nguyên họ Tạ nhưng vì tổ
tiên ở nhà họ Trần nên đổi sang họ Trần. Ông là con Trần Phổ Tài. Sau khi Minh
Thái Tổ (Chu Nguyên Chương) bình định xong Vũ Xương có phong cho Trần Phổ Tài
làm Thừa Ân hầu, con thứ của Trần Hữu Lượng làm Quy Đức hầu.
Theo các bộ sử Việt như
Đại Việt Sử ký Toàn thư, Việt sử Tiêu án của Ngô Thời Sĩ, Đại nam Thực
lục, Đại Việt Sử ký Bản kỷ cùng gia phả nhà Trần để lại thì những ghi chép về
Trần Hữu Lượng chi tiết rõ hơn, nhưng khác với sử nhà Minh, các bộ sử Việt đều
khẳng định Trần Hữu Lượng là con thứ của Trần Ích Tắc.
Các bộ sử Việt khác như
Đại Việt Sử ký Tiền biên, Khâm định Việt sử Thông giám Cương mục đều có
nhắc đến Trần Hữu Lượng qua các sự kiện có liên quan, đặc biệt 2 lần Trần Hữu
Lượng muốn được liên minh với Đại Việt đều có ghi chép
Theo ghi chép của nhà
Trần thì Trần Ích Tắc sinh Trần Hữu Lượng ở Hồ Bắc. Khi ông qua đời, con cả là
Trần Hữu Thành thay cha dạy học cho Trần Hữu Lượng. Vì thế câu chuyện về cha
mình xưa kia đúng sai thế nào thì Trần Hữu Lượng không tỏ tường, nhưng nguồn
gốc từ nhà Trần Đại Việt thì lại biết rõ.
Trần Hữu Lượng biết rõ tổ
tiên mình là cụ tổ Trần Tự Minh thuộc nhóm tộc người Bách Việt ở vùng Mân Việt
(nay thuộc Phúc Kiến – Trung Quốc), theo dòng người Bách Việt xuống phía nam
giúp vua An Dương Vương, ông cùng Cao Lỗ trở thành những vị tướng tài ba trụ
cột, là hai cánh tay đắc lực giúp An Dương Vương nhiều lần đánh bại quân Triệu
Đà.
Lúc này ở Trung Quốc nổi
lên phong trào noi gương Đại Việt từng 3 lần đánh bại quân Nguyên, nhiều phong
trào nổi dậy chống Nguyên nổ ra. Trần Hữu Lượng âm thầm dùi mài kinh sử, học võ
theo cuốn sách Đông A võ phái của cụ tổ là Trần Tự An.
Tham gia khởi nghĩa chống
quân Nguyên, liên kết “hòa thân” với nhà Trần nhưng không thành
Năm 1354, Trần Hữu Lượng
tham gia khởi nghĩa chống quân Nguyên, nhớ lại nguồn gốc từ nhà Trần ở Bách
Việt của mình, ông cho người sang gặp vua Trần Dụ Tông muốn được “hòa thân”.
Đại Việt Sử ký Toàn thư
có ghi chép rằng: “Giáp Ngọ, [Thiệu Phong] năm thứ 14 [1354], (Nguyên Chí
Chính năm thứ 14). Mùa xuân, tháng 2, quan trấn giữ biên giới phía bắc cho chạy
trạm tâu việc Trần Hữu Lượng nước Nguyên dấy binh, sai sứ sang xin hòa thân (Hữu Lượng là con Trần Ích Tắc)”.
Sách Việt sử Tiêu án có
ghi chép rằng: “Trần Hữu Lượng
khởi binh ở Giang Châu, sai sứ giả sang nước ta xin hòa (Hữu Lượng là con
của Ích Tắc, cuối đời Nguyên cùng vua Minh Thái Tổ khởi binh).”
Tuy nhiên từ khi Trần Ích
Tắc chạy theo quân Nguyên, nhà Trần đã xem ông ta như kẻ phản bội và không công
nhận là dòng tộc nữa, nên đã từ chối “hòa thân”.
Việc Trần Hữu Lượng mới
khởi binh đã muốn “hòa thân” với nhà Trần cho thấy nhiều khả năng ông ta là con
Trần Ích Tắc, vì nếu không phải con Trần Ích Tắc thì một người lúc mới khởi
binh không có tên tuổi hay sự nghiệp gì thì làm sao dám “hòa thân” với nhà
Trần, vì nhà Trần đương nhiên chẳng có lý do gì để “hòa thân” với một cuộc khởi
nghĩa chưa có một tiền đồ gì ở tương lai.
Sự việc Trần Hữu Lượng
tham gia khởi nghĩa cũng được ghi chép trong Cuốn gia phả của hậu duệ của Trần
Quốc Toản là “Viêm phương Trần tộc Lưu phả” , theo đó thì dậu duệ Trần
Quốc Toản theo quân khởi nghĩa của Trần Hữu Lượng rất đông. Điều này cho thấy
khả năng Trần hữu Lượng chính là hậu duệ nhà Trần, vì nếu không phải thì không
có lý do gì để hậu duệ của Trần Quốc Toản tham gia đông đến thế, vì thời diểm
đó có nhiều cuộc khởi nghĩa chống quân Nguyên khác còn mạnh hơn.
Trở thành Hoàng Đế Trung
Hoa
Theo Minh sử ghi chép thì
năm 1354 nhờ sự giới thiệu của Từ Thọ Huy, Trần Hữu Lượng tham gia vào cuộc khởi
nghĩa của Nghê Văn Tuấn và trở thành một trong những trụ cột của nghĩa quân.
Năm 1357 ông giết Nghê
Văn Tuấn vì âm mưu định giết Từ Thọ Huy, sau đó tự xưng là Tuyên úy sứ kiêm
Bình chương chính sự, khởi binh tấn công các lộ thuộc Giang Tây;
tổng chỉ huy quân đội các vùng Giang Tây, An Huy, Phúc Kiến.
Năm 1359, sau nhiều trận
thất bại, quân Nguyên hoàn toàn suy yếu, Trong số các cuộc khởi nghĩa chống
Nguyên thì mạnh nhất chính là quân của Trần Hữu Lượng, yếu hơn là đội quân của
Trương Sĩ Thành, Chu Nguyên Chương. Cũng trong năm này Trần Hữu Lượng
xưng làm Hán Vương.
Năm 1360, trước sức mạnh
vượt trội của mình, Trần Hữu Lượng xưng là Hoàng Đế, quốc hiệu là Đại Hán, niên
hiệu là Đại Nghĩa; tiếp tục đánh đuổi tàn dư của quân Nguyên và thu phục các
cuộc khởi nghĩa chống Nguyên khác.
Các cuốn sử học của Việt
Nam ghi chép Trần Hữu Lượng là con Trần Ích Tắc, như vậy theo đúng như sử Việt
thì hậu duệ của nhà Trần đã trở thành Hoàng Đế Trung Hoa.
Cuộc chiến với Chu Nguyên
Chương
Năm 1360 Trần Hữu Lượng
dẫn đại quân thủy bộ tiến đánh Chu Nguyên Chương. Quân Chu Nguyên Chương dù yếu
hơn nhiều, nhưng ông ta lại có được vị quân sư lừng danh trong lịch sử, đó là
Lưu Bá Ôn, người Trung Quốc vẫn có câu rằng:
Vạn thế quân sư Gia Cát
Lượng
Nhất thống thiên hạ Lưu
Bá Ôn
Khi đại quân do đích thân
Trần Hữu Lượng tiến đến, quân tướng của Chu Nguyên Chương nhiều người e sợ,
xuống tinh thần, có ý kiến nên lui binh về cố thủ Trung Sơn (Tử Kim Sơn, Đông
Giao, Nam Kinh), có mưu sĩ cho rằng tốt nhất nên đầu hàng rồi sáp nhập vào quân
của Trần Hữu Lượng. Chu Nguyên Chương lắng nghe chưa biết thế nào, nhìn lại
thấy Lưu Bá Ôn vẫn lặng thinh, đoán biết ông ta đã có diệu kế nên ra lệnh ngừng
tranh luận để gặp riêng Lưu Bá Ôn.
Chu Nguyên Chương mời Lưu
Bá Ôn vào phòng riêng rồi hỏi “Địch đã tới gần, tiên sinh có cao kiến gì
chăng?”, Bá Ôn đáp rằng: “Kẻ địch kiêu ngạo, thì nên dụ địch vào sâu rồi dùng
phục binh tiêu diệt”.
Sau khi bàn tính, Chu
Nguyên Chương cho bạn cũ trước đây của Trần Hữu Lượng là Triệu Khang Mậu Tài
trá hàng, sai một lão bộc mang thư đến cho Trần Hữu Lượng nói cứ đưa quân đánh
vào thành Ứng Thiên, còn mình sẽ làm nội ứng ở cửa thành vào bắt Chu Nguyên
Chương.
Trần Hữu Lượng rất mừng,
nhưng cũng nghi ngờ, cất vấn lão bộc đưa thư nhiều điều nhưng lão này đều trả
lời rất trôi chảy,
Trần Hữu Lượng đưa quân
đến nhưng rất thận trọng vì nghi có thể chỉ là trá hàng, tuy nhiên đến cầu
Giang Đông thì bị tập kích bất ngờ, thiệt hại nhiều không kể xiết. Trần Hữu
Lượng nhờ các tướng hộ vệ, lên thuyền nhỏ mới chạy thoát.
Năm 1361 Chu Nguyên
Chương tiến đánh Giang Châu, nhờ mưu kế của Lưu Bá Ôn mà quân Chu Nguyên Chương
thắng trận, Trần Hữu Lượng phải cho quân rút về Vũ Xương, biết mình bại bởi mưu
kế của Lưu Bá Ôn, Trần Hữu Lượng đã nói rằng: “Dưới tay ta thiếu một mưu sĩ
như Lưu Bá Ôn. Sau này kẻ tiêu diệt ta, chắc chắn chính là Bá Ôn rồi. Chả lẽ ý
trời nghiêng về Chu Nguyên Chương, nên mới sai Bá Ôn tới trợ giúp đó chăng?”
Lần thứ hai tìm trợ giúp
từ nhà Trần
Đại Việt Sử ký Toàn thư
cùng các sách sử khác đều đề cập đến sự việc vào năm 1361, để đương đầu với Chu
Nguyên Chương, Trần Hữu Lượng lại cho người sang Đại Việt xin hợp quân, tuy
nhiên vua Trần Dụ Tông vẫn cự tuyệt với dòng họ của Trần Ích Tắc nhất quyết không
mang quân trợ giúp.
Cuộc chiến cuối cùng
Theo Minh sử các cuộc
giao tranh giữa Trần Hữu Lượng và Chu Nguyên Chương sau đó đều bất phân thắng
bại. Năm 1363 diễn ra trận chiến trên hồ Bà Dương, quân của Trần Hữu Lượng có
60 vạn, Chu Nguyên Chương có 20 vạn quân.
Với
lực lượng mạnh hơn, sau 3 ngày đại chiến dữ dội, quân của Trần Hữu Lượng giành
được chiến thắng. Sau đấy, nhận thấy các thuyền của Trần Hữu Lượng đều to lớn
và sát vào nhau, Chu Nguyên Chương nghe lời khuyên, dùng hỏa công nên đánh
thắng được, Trần Hữu Lượng bị tử trận trong cuộc chiến này.
Trần Hữu Lượng mất, còn
là Trần Lý lên nối ngôi, lấy niên hiệu là Đức Thọ. Năm sau Chu Nguyên Chương
đưa quân đến thành Vũ Xương đánh bại Trần Lý, chính thức đánh bại triều đại do
Trần Hữu Lượng dựng lập nên.
Dù Vương triều chỉ tồn
tại vài năm ngắn ngủi, nhưng nếu theo như sử Việt ghi chép, thì đã có một Hoàng
Đế mang dòng máu người Việt trị vì tại Trung Quốc.
Không đồng ý liên minh
với Trần Hữu Lượng liệu có phải là sai lầm đáng tiếc?
Ở Trung Quốc, Chu Nguyên
Chương lập ra nhà Minh, năm 1368 vua Trần Dụ Tông của Đại Viêt phải sang thần
phục nhà Minh. Ở Đại Việt, năm 1399 Hồ Quý Ly xử tử 370 tướng lĩnh tôn thất nhà
Trần, năm 1400 thì lên ngôi Vua.
Tuy nhiên cha con Hồ Qúy
Ly cũng nhanh chóng đầu hàng khi bị quân Minh tiến đánh, đó là lần duy nhất
Việt Nam bị mất quyền tự chủ bởi phương bắc tính từ thời Ngô Quyền (năm 939)
đến nay. Quân Minh đã vơ vét rất nhiều tài nguyên, nhiều người tài giỏi, thầy
thuốc có tiếng bị bắt sang phục vụ cho nhà Minh, ví như Hồ Nguyên Trừng là nhân
tài người Việt sang bên Minh đã sáng tạo ra súng thần công rất nổi tiếng lúc
đó.
Một số nhà nghiên cứu
tiếc rẻ cho rằng, nếu vua Trần Dụ Tông liên minh với Trần Hữu Lượng, thì nhiều
khả năng Trần Hữu Lượng sẽ thống nhất Trung Hoa với một triều đại vững chắc,
không phải chỉ vài năm ngắn ngủi mà là tồn tại hàng trăm năm, hai triều đại nhà
Trần của hai nước sẽ tương hỗ với nhau, như thế Hồ Quý Ly không thể cướp ngôi,
Đại Việt cũng không bị xâm chiếm đô hộ bởi nhà Minh. Lịch sử sẽ theo một chiều
hướng khác.
Trần Hưng
Theo trithucvn.net
