RFI: CHUYỆN CÂY CẦU KERCH

 *Có thể bạn chưa biết:

CHUYỆN CÂY CẦU KERCH

“HÃY ĐỂ CÁC CHUYÊN GIA LÊN TIẾNG”

Nhìn lại lịch sử, trong Chiến tranh thế giới thứ Hai, theo lệnh của Hitler, Tổ chức kỹ thuật dân sự và quân sự Đức “Todt” đã xây dựng một tuyến cáp treo nối bán đảo Taman ở Nga và Kerch ở Crimea, trong khi công việc xây dựng cầu đường sắt/đường bộ bắt đầu vào năm 1943. Cả hai đều bị phá hủy bởi lực lượng Đức Quốc xã khi phải rút lui khỏi Crimea.

Sử dụng vật liệu do người Đức để lại, vào năm 1944, Liên Xô đã gấp rút xây dựng một cây cầu đường sắt dài 4,5 km (2,75 dặm) bắc qua eo biển, nó được xây dựng với những lỗi thiết kế và xây dựng vốn có, dẫn đến việc dự án còn dang dở thì bị phá hủy bởi băng trôi từ biển Azov vào năm 1945.

Trong vài thập kỷ tiếp theo, dưới thời chính quyền Xô-viết, ý tưởng về một cây cầu bắc qua eo biển Kerch đã bị gác lại do vấn đề kinh phí, và do đó phương thức chính để băng qua eo biển là phà. Tuy vậy, dự án một cây cầu từ Nga đến Crimea vẫn được thai nghén trong nhiều thập kỷ.

Các kỹ sư có nhiều kinh nghiệm trong việc xây dựng các cây cầu trên đại dương cùng các học giả từ các viện nghiên cứu đã không thể đưa ra các kế hoạch khả thi. Đáy biển ở eo biển này rất không ổn định, nó rất mềm. Ngoài ra, các hoạt động địa chấn xảy ra khá thường xuyên và chưa hết, những dòng băng khổng lồ trôi từ Biển Azov xuống Biển Đen vào mùa băng tan. Một số kỹ sư đã đề xuất một đường hầm thay vì một cây cầu là lựa chọn tốt nhất.

Nhưng Putox muốn có một cây cầu, như một biểu tượng chiến thắng của chế độ, nay hắn ta đã có một cái.

Có thể từ năm 1991 sau khi Liên Xô tan rã, đã có các cuộc đàm phán để xây dựng cây cầu. Tuy nhiên các cuộc đàm phán này kéo dài và phức tạp giữa chính phủ Ukraine và Nga đã không đạt được kết quả gì cho đến khi Nga sáp nhập Crimea vào năm 2014, khi đó dự án cây cầu mới được Nga đơn phương thực hiện.

Cây cầu được xây dựng bởi công ty xây dựng Stroygazmontaz của Arkady Rotenberg, một người bạn của Putox với giá 3,7 tỉ USD. Khi nó đang được thi công, đã có những vấn đề xảy ra như việc hợp long cầu bị vênh giữa hai bên tới 1 mét. Như trên đây đã có những thông tin sơ bộ: eo biển Kerch có nền phù sa rất dày (60 mét) và nó cũng có một đứt gãy địa chấn lớn chạy qua. Ngoài ra còn có khoảng 70 ngọn “núi lửa bùn” rải rác xung quanh.

•Chú thích: Núi lửa bùn hoặc “mái vòm bùn” là một địa hình được hình thành bởi sự phun trào của bùn hoặc vật chất dạng “bột nhão”, nước và khí gas. Núi lửa bùn không phải loại núi lửa thông thường vì chúng không phun trào ra dung nham và không thúc đẩy bởi hoạt động magma. Bên trong chúng liên tục phun ra một chất giống như bùn, vì vậy được gọi là “núi lửa bùn”. Núi lửa bùn có thể có kích thước từ loại chỉ cao 1 đến 2 mét và rộng 1 đến 2 mét, đến những ngọn cao đến 700 mét và rộng 10 km. Kích thước nhỏ hơn đôi khi được gọi là chậu hoặc ụ bùn. (Wikipedia tiếng Việt)

Do đặc điểm này, các kỹ sư Nga đã phải đóng những cây cọc sâu xuống đáy biển với hy vọng nó có thể cắm được vào nền đá cứng. Họ đã sử dụng khoảng 7.000 cái cọc cho cây cầu, và mỗi cọc phải đóng sâu cỡ 90 mét qua lớp bùn.

Những cọc thép này không được đóng thẳng mà chéo, để hạn chế cong khi chịu lực ép thẳng. Và bản thân cả cụm các cọc đóng đỡ cho một trụ cầu sẽ tạo thành một hệ như “cái lồng” và có thể chịu được lực ép như một trụ to có đường kính tương đương cả hệ “lồng” đó. Đồng thời khoảng cách giữa các cọc cũng như tiết diện không quá to của mỗi cọc, cho phép nước lưu thông tự do qua. Tuy nhiên ngay sau khi cầu được hoàn thành, đã có rất nhiều ý kiến của các chuyên gia khắp thế giới về phương án thi công này:

• Thứ nhất, lượng cọc cho mỗi trụ cầu như thế là không đủ, nó phải ít nhất gấp rưỡi đến gấp đôi như vậy. Có chuyên gia đồng ý nhưng đưa ra những giải pháp khác như tăng đường kính cọc hoặc dùng cọc dạng thép hình.

• Thứ hai, các cọc phải được phủ loại epoxy đặc biệt để chống rỉ sét trong môi trường nước biển, đồng thời phải có robot lặn kiểm tra thường xuyên, liên tục chất lượng của epoxy, trong trường hợp xuất hiện vết nứt trên epoxy phải xử lý ngay.

• Thứ ba. Chất lượng thi công. Không có gì đảm bảo rằng tất cả các cọc đều được đóng xuống đến nền đá cứng, và cũng không có gì đảm bảo rằng khi đã cắm được xuống đến nền đá, thì nó được ngập vào đến độ sâu cần thiết.

• Thứ tư. Vấn đề này gần như không thể xử lý được: nền đá dịch chuyển. Ngay cả khi các cọc được đóng xuống nền đá đủ độ sâu cần thiết, đúng yêu cầu thì nền đá của eo biển vẫn di chuyển (hiện tượng trượt địa chất) 

• Thứ năm. Yêu cầu đối với phần bê-tông được đổ làm trụ cầu phải có đủ thành phần tro bay và các vật liệu hạt mịn khác để đảm bảo cho nước biển không thấm vào bê-tông, bảo vệ phần cốt thép bên trong.

• Thứ sáu. Khoảng cách giữa các trụ cầu phải đạt ít nhất 200 mét, để băng trôi qua thoải mái. Với cầu Kerch chỉ có phần vòm cong có khoảng cách 230 mét giữa hai trụ cầu, còn tất cả đều sát nhau hơn nhiều do không thể làm khác vì những lý do địa chất và dòng chảy trên đây.

• Thứ bảy, các gối trượt để đỡ rầm cầu trên đầu các trụ cầu, không đảm bảo hay nói đúng hơn là nó không đúng với nguyên tắc của ngành xây dựng cầu. Đây sẽ là nguyên nhân dẫn đến việc các dầm cầu co duỗi tạo nên ứng suất bẻ trụ cầu, nhưng sẽ diễn ra trong thời gian lâu hơn. Tuy nhiên trong trường hợp nếu cầu đã có sự cố (vụ nổ) thì nguyên nhân này sẽ dẫn đến việc bẻ trụ cầu sớm hơn nếu cầu vẫn tiếp tục được vận hành ngay cả khi thay các rầm cầu mới.

Ngoài việc là cây cầu dài nhất ở châu Âu – phần đường bộ dài 18,1 km với phần đường sắt chỉ ngắn hơn một chút – cầu vòm giàn đường sắt – đường bộ song song cũng tô điểm cho nó trở nên là một biểu tượng có thể được đánh giá là đẹp và đáng khâm phục. Tuy được coi là kiệt tác của ngành xây dựng cầu, với những gạch đầu dòng trên, ngay từ khi nó được khánh thành, các chuyên gia nước ngoài cũng đưa ra dự đoán rằng cầu Kerch sẽ có những vấn đề về kỹ thuật khá sớm – khoảng 5 năm trở ra, và khoảng 10 năm thì nó sẽ gặp những vấn đề nghiêm trọng đến mức không thể cứu vãn được.

Nguyên nhân lớn nhất không chỉ là kỹ thuật, mà là tư cách nhà thầu: Công ty xây dựng này chuyên về đường ống và chưa làm một cây cầu đúng nghĩa nào trước đó, vì vậy việc xây dựng cây cầu này rõ ràng là một nhiệm vụ thuần túy chính trị. Tuy nhiên nếu cầu đứng được đến 2030 thì Putox đủ già để thoái vị, và như thế cũng là quá đủ với hắn ta.

Sự kiện lớn nhất với cây cầu, là ngày 8 tháng Mười năm 2022, có một vụ nổ to làm sập phần đường bộ đến 2 nhịp, và tàu hỏa chở nhiên liệu đang chạy trên đường sắt ở phía trên cao, cháy rất lâu. Phần dầm cầu đường sắt bị nung nóng, chắc chắn phải thay thế. Hơn thế nữa theo các chuyên gia về cầu quốc tế, người ta cho rằng sau một vụ nổ như vậy thì từng xăng-ti-mét của cả cây cầu cần được kiểm tra lại, ngoài ra tất cả những trụ cầu trong vòng 400 mét tính từ tâm vụ nổ, cũng phải được thay thế.

Lý do cho yêu cầu này là với một vụ nổ, nó sẽ tạo ra các sóng xung kích lan ra xung quanh và tất nhiên, với cầu Kerch lại càng đặc biệt. Sau khi xảy ra vụ nổ, giới quan sát nước ngoài đã phát hiện ra rằng, người Nga đã không làm điều đó nên giờ đây, việc các trụ cầu bắt đầu “ra đi” chỉ là vấn đề thời gian.

Từ khi (01/6/2023) trên mạng xuất hiện ảnh về những vết nứt của trụ bê-tông, các chuyên gia nhận xét ngay được rằng, khả năng cao nhất là sự di chuyển của các cọc thép đỡ các trụ bê-tông, gây ra xé nứt cấu trúc bê-tông. Thậm chí có người còn cho rằng có thể việc ăn bớt thép làm cốt của trụ bê-tông cũng góp phần dẫn đến hậu quả. Ngoài ra trong suốt những năm cầu được vận hành, người Nga đã coi thường nguy cơ băng trôi, có tổ chức phá băng nhưng không nghiêm ngặt vẫn để xảy ra những vụ việc băng va vào trụ cầu, nhưng đều được coi là không nguy hiểm.

Các vết nứt do ứng suất thẳng đứng có chiều dài và chiều rộng như vậy là dấu hiệu rất tệ cho cây cầu và hiện chưa biết loại thép gì đã được dùng để đóng xuống làm hệ đỡ trụ cầu: nếu họ sử dụng thép mà không tráng phủ lớp bảo vệ thì còn tệ hơn.

Từ khi cầu bị “nổ”năm ngoái, lãnh đạo Nga (Putox) đã ra lệnh cho các nhà thầu thuộc Nizhneangarsktransstroy hoàn thành việc sửa chữa cây cầu nối Crimea đã sáp nhập vào Nga trước tháng Bảy năm 2023. Cho đến nay sau nhiều lần thử nghiệm nhưng cây cầu chưa cho thấy rằng nó sẵn sàng cho tàu hỏa chạy lại trên đó. Còn về những tấm ảnh mấy vết nứt trên trụ cầu, là ở phần đường bộ của nó.

Điều đó cho thấy rằng, lâu nay mặc dù cây cầu còn đang gặp khó khăn trong vấn đề thông tàu để vận tải đường sắt hoạt động trở lại, nó vẫn được dùng để đáp ứng nhu cầu vận tải đường bộ. Nhưng với những vết nứt này, việc tiếp tục cho những xe vận tải có tổng khối lượng lên đến vài chục tấn, ví dụ xe container hoặc các trailer để chở xe tăng, mà riêng cái xe tăng đã 40 đến 50 tấn, là không thể được.

Hiện nay chưa thể biết được tại sao lại có những vết nứt đó, liệu có bàn tay con người tạo ra không. Nhưng theo phân tích của các chuyên gia trên đây, người ta đã cho rằng không cần phá hoại thêm thì cây cầu chỉ còn đủ cho xe dân sự mang tính… gia đình đi qua, nghĩa là đủ để cho dân chúng Crimea… chạy. Ngoài ra tất cả những hoạt động di chuyển của lực lượng quân sự với khí tài nặng, là điều không thể.

Ngay từ hôm 30/4 quân xâm lược Nga đã vội vã tổ chức tăng thêm các chuyến phà giữa Crimea bị chiếm đóng và đất liền do cây cầu bắc qua eo biển Kerch đã bị thương chưa khắc phục xong, nhưng đã có những cú tấn công khác. Điều này đã được lãnh đạo của sắc dân Tatar Crimea, ông Refat Chubarov (ảnh dưới) viết trên Facebook vào cùng ngày.

Chubarov cho biết ông nghi ngờ rằng người Nga sẽ có đủ phà “để sơ tán tất cả binh lính mất tinh thần của họ, những người có thể bị mắc kẹt trên bán đảo (trong trường hợp quân đội Ukraine tiến hành chiến dịch giải phóng lãnh thổ bị chiếm đóng).”

“Vậy, người Nga nghĩ rằng họ có thể định cư trên lãnh thổ nước ngoài bị đánh cắp: đừng tính đến phà nhé – sẽ chỉ có sáu chiếc thôi, thậm chí số đó sẽ không thể sơ tán tất cả quân nhân của quân đội chiếm đóng Nga,” Chubarov viết thêm. “Do đó, tốt hơn cả là các người hãy tự nguyện rời khỏi Crimea, trước khi gặp những rắc rối lúc Lực lượng vũ trang Ukraine giải phóng bán đảo.”

Ông Chubarov đã viết những dòng này sau sự kiện ngày 29/4 đã có các vụ nổ lớn có thể được nghe thấy từ xa, phát ra từ thành phố Sevastopol. Sau đó là một đám cháy lớn tại một kho chứa dầu địa phương bên vịnh Kozacha ở phía tây thành phố. Theo cơ quan chức năng, bốn bể nhiên liệu đã bị hư hại và ngọn lửa bao trùm diện tích 1.000 mét vuông. Tuy nhiên, video lan truyền trên mạng xã hội cho thấy ngọn lửa lan rộng ra toàn bộ cơ sở, sau này đã xác định được hơn 20 bể chứa dầu lớn bị cháy.

Thống đốc Crimea do Điện Kremlin bổ nhiệm Sergei Aksyonov, tuyên bố rằng đã có một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái vào Sevastopol và lực lượng phòng không Nga đã bắn hạ một UAV, đồng thời gây nhiễu điều khiển của một chiếc khác bằng thiết bị tác chiến điện tử. Lực lượng Vũ trang Ukraine không bình luận về sự liên quan của họ trong vụ việc, nhưng Bộ Tổng tham mưu Ukraine đã công bố một lời nhắc nhở vào buổi sáng rằng ngày 29 tháng Tư là kỷ niệm 105 năm ngày kéo cờ Ukraine trên các tàu của Hạm đội Biển Đen và pháo đài Sevastopol.

-Quay lại với cầu Kerch. Nếu nhìn nhận kỹ lưỡng chúng ta sẽ thấy rằng việc cho tàu hỏa chạy “full tải” của cây cầu như trước đây (90 chuyến 1 ngày, tàu dài dằng dặc, toa nào cũng đầy oặc hàng hóa) là còn lâu, nhưng rõ ràng là nó vẫn có thể phục vụ cho vận tải đường bộ. Cơ mà những điểm yếu của nó, các chuyên gia đã phân tích từ trước chiến tranh đã dẫn đến khả năng cực kỳ cao rằng nó sẽ bị phá hoại một cách êm ái nhưng chết người. Thậm chí người ta cho rằng không cần phải dùng một lượng nổ, mà chỉ cần va chạm vào hệ cọc thép ngầm dưới nước thì “mẹ thiên nhiên” sẽ làm nốt phần việc còn lại.

Vì thế đã có những đồn đoán rằng, vừa qua ai đó đã dùng những drone ngầm dưới nước dạng ngư lôi, đâm vào những hệ cọc dưới trụ cầu, nhất là những trụ gần tâm vụ nổ lần trước. Những thông tin về vết nứt lan truyền trên mạng có những đặc điểm:

- Không cho thấy những vết nứt từ khi nào.

- Không cho thấy nó có phải là trụ duy nhất bị nứt hay không.

- Không cho thấy bên cầu đường sắt có những trụ bị nứt tương tự hay không.

Nhưng với mật độ trụ cầu rất cao người Nga đã thi công, thì việc thả các drone trúng các trụ cầu không khó nếu như không muốn nói là dễ, không trúng chân này thì trúng chân khác. Nhìn chung thì tiếp tế cho bán đảo chắc chắn sẽ tê liệt. Còn nếu cố quá sẽ thành quá cố, mà chẳng cần phải tốn lấy một quả tên lửa Storm Shadow làm gì.

PHÚC LAI 03.6.2023

(Thụy My RFI)